El Rego

Nog een wereld te ontdekken: die van de Afrikaanse soul en funk uit de late jaren 1960 en vroege jaren 1970. Vandaag een begin met Théophile Do Régo. Uit Benin en destijds ook toerend in de buurlanden als El Rego -dit le Rossignol- et ses Commandos. Leuke naam overigens. En fijne muziekjes, zoals hier Feeling You Got (muziekje), met zowaar de accordeon in een centrale rol. Dat hoor je ook niet zo snel in een soulcontext. Nog eentje? Vi man do Wingnan (muziekje).

Hier meer over Rego en Afrikaanse soul en funk.

Hard werken

Wat oude kunst voor heeft op moderne kunst: je kreeg altijd waar voor je geld. Dat komt zo. Vroeger was schilderen hard werken. Klanten waren kieskeurig: voor jou waren er altijd wel vijf anderen te vinden die minstens net zo goed waren in hun vak. Als schilder moest je dus wel iets vinden om je te onderscheiden. Wat je bijvoorbeeld van een goede broodwinning verzekerde was het vermogen om het een beetje spannend te houden op het doek. Hoe deed je dat? Met behulp van een draak bijvoorbeeld. En een koene ridder die zo meteen de draak in plakjes snijdt. Een halfnaakte deerne en wat exotische personages: ook altijd leuk. En, waarom niet, voor het gemak er ook nog eentje bij die rondvliegt. Dat contrasteert wel leuk met dat eeuwige hemelsblauw.

Maar omdat ook toen zo'n schilder een reputatie had hoog te houden: best er een titel bij verzinnen waar ook de kunstcritici een beetje werk aan hebben. Iets Grieks-mythologisch bijvoorbeeld. Daar kunnen ze dan fijn symboliek achter zoeken en zo. Iedereen tevreden.

Neen, vroeger was schilderen hard werken.

Piero di Cosimo (1462-1522), De redding van Andromeda door Perseus, 1510. Di Cosimo, lees je in de boeken, had ook door dat enige excentriciteit nooit slecht is voor je reputatie. Volgens Giorgio Vasari was di Cosimo pyrofoob -dat wil zeggen dat hij een heilige schrik had van alles wat met vuur had te maken- en leefde hij grotendeels op hardgekookte eieren, waarvan hij er wel vijftig na elkaar op kon. Zoals gezegd: vroeger was schilderen hard werken.

Uit Säffle

Wereldberoemd geworden door de in deel zeven van de Martin Beck-reeks van Sjöwall en Wahloo opgevoerde en zijn naam aan de titel gevende Verschrikkelijke Man: Säffle. Wat heeft Säffle behalve hogergenoemde Verschrikkelijke Man nog te bieden? Säffle is de hoofdstad van de gemeente Säffle in het landschap Värmland en de provincie Värmlands län. De stad heeft 9156 inwoners (2005) en een oppervlakte van 728 hectare, leert de Nederlandstalige versie van wikipedia. In de Engelstalige wikipedia is dat inwonertal wonderbaarlijk vermenigvuldigd: daar telt Säffle, op 1 januari 2005, 16.077 inwoners. Tenzij de Nederlandse wiki-versie cijfers van het einde van het jaar publiceert en er dat jaar iets Heel Verschrikkelijks is gebeurd, wat dan meteen de haast totale afwezigheid van Säfflenaren op bovenstaande prentjes verklaart.

Het is er ook een beetje om vragen: in  Säffle zijn ze bovenal trots op het feit dat viking Olof Trätälja er zich destijds vestigde. En die Olof kwam aan zijn einde toen hij verantwoordelijk werd geacht voor een hongersnood en zijn woedende buren zijn huis in brand staken. Om het weer goed te maken hebben ze, aldus weer de Engelstalige wiki, achteraf nogal wat straten, kerken en andere publieke plaatsen naar hem genoemd.

Toch wel enigszins Verschrikkelijke Mannen, daar in Säffle.

Stormweer

Storm komt overeen met windkracht 9 op de schaal van Beaufort (Bft). Dit betekent dat de wind gemiddeld over 10 minuten en op een hoogte van 10 m boven het meetstation een snelheid bereikt van minstens 75 km/u.
Haalt de wind gemiddeld over 10 minuten een snelheid van minstens 90 km/u dan wordt gesproken van zware storm (10 Bft), terwijl een gemiddelde snelheid van 103 km/u staat voor zeer zware storm (11 Bft).
Indien de gemiddelde windsnelheden boven 117 km/u komt spreekt men van orkaankracht of 12 Bft.
Officieel spreekt men van storm vanaf 9 Bft. Op land wordt officieus van storm gesproken bij rukwinden boven 100 km/u (maar dit geldt niet tijdens buien zoals bij zomeronweer). Het is echter fout om rukwinden, die maar een ogenblik duren en dus geen 10 minuten, in te passen in de Beaufortschaal, (Bron: KMI - WeerWoorden)

Het prentje: John Constable (1776-1837), Seascape Study with Rain Cloud, 1827.

Kerstmis?

Winteruur en meteen winterweer. Aftellen naar kerstmis nu. Nog 59 dagen om precies te zijn. Tijd zat dus om Tinsel and Lights, de vorig jaar verschenen en uitmuntende kerst-cd van Tracey Thorn, in huis te halen. Inmiddels schreef ze ook een boek: Bedsit Disco Queen: How I gew up and tried to be a popstar. Door één van onze lezeressen aangeprezen als één van de betere popbiografieën en op basis van lectuur van de eerste drie hoofdstukken lijkt dat helemaal te kloppen. Dat boek kan dus meteen ook mee onder de kerstboom.

En hoewel het kerstgedoe eigenlijk pas mag beginnen als de Sint alweer het land uit is, kan éentje uit Tracey's cd, om in de sfeer te komen, best wel: Joy (filmpje). Piet zal zich dezer dagen toch wel enigszins low profile opstellen en niet zo snel meer met de roe dreigen. Arme Piet.

Kohno Michisei

De Japanse schilder Kohno Michisei (1895-1950) rekende Albrecht Dürer tot zijn grote voorbeelden. In dit prachtige zelfportret beeldt hij zichzelf af naar het model (hier) van zijn idool.

Vraag: kan iemand zich ooit helemaal een andere cultuur eigen maken? Tegenvraag: hoe zouden we dat ooit kunnen beoordelen? Voorlopige conclusie: niet zo zinvol dus om zich daar het hoofd over te breken.

Toch weer een zorg minder.

Charmante beer

De charmantste beer in jaren: dit exemplaar uit de Oekraïne. Vrolijk een pijpje rokend. Wat dit soort dingen betreft zijn ze wat coulanter in de vroegere Sovjet-republieken.  Gek eigenlijk hoe die dingen blijkbaar in pakketten komen. Enerzijds heb je samenlevingen waar je functionerende overheden, pluralisme, feminisme en diervriendelijkheid hebt, maar waar alcohol en tabak in niet zo'n best daglicht staan. Anderzijds heb je de samenlevingen met falende staten, onverdraagzaamheid, machismo en onverschilligheid jegens dierenleed, maar die wel ruimdenkend zijn wat roken en drinken betreft.

Iemand moet maar eens uitzoeken hoe dat komt.

Donna Hightower

Wat al wel vaker is beschreven, is de diaspora van zwarte Amerikaanse jazzmuzikanten die, om allerlei redenen waarvan het virulente racisme in hun land van herkomst vaak niet de minste was, destijds hun toevlucht en een in meerdere of mindere mate belegde boterham in Europa kwamen zoeken. Wat iemand ook maar eens onderwerp van een boek of film moet maken, is de vergelijkbare uittocht van zwarte Amerikaanse soulmuzikanten in de jaren 1960 en 1970. In de meeste Europese landen had je toen uitgeweken artiesten die optraden in nachtclubs en in vakantiecentra of toerden langs dancings en baancafés. Dat was vermoedelijk hard werken, met wisselend succes. Sommigen -de allerbekendste is natuurlijk de aangespoelde Oostendenaar Marvin Gaye- deden dat voor kortere periode, om hun leven en hun carrière weer op orde te krijgen. Anderen maakten bewust de keuze om zich voortaan op de Europese markt te richten en vestigden zich hier zo goed als permanent.

Eén van de, alleszins in België en Nederland, meest bekende artiesten van die tweede soort was Donna Hightower. In de vroege jaren 1970 zo goed als een vaste gast in het zondagse "Binnen Buiten" en op "Avro's Toppop". Lokaal werd verteld dat ze eigenlijk in Deurne woonde. Of dat effectief zo was, zal de auteur van het boek of de film over de uitgeweken soulartiesten moeten uitzoeken. Tot die tijd moeten we ons behelpen met haar grootste hit: This World Today Is A Mess (filmpje).

Belgitude

Wat misschien wel past bij de Belgitude is dat, telkens wanneer ze de kop opsteekt, we onmiddellijk ook weer beginnen te relativeren: is het allemaal gewoon niet veel meer dan wat toevallig voetbalsucces en wat wankel vertrouwen in politici, van wie de voornaamste verdienste is dat ze het minder slecht deden dan we hadden verwacht? Heel erg Belgisch: tegelijkertijd trots zijn op wat we toch maar weer, tegen alle verwachtingen, hebben gerealiseerd en alvast ook al voorbereid zijn op de onvermijdelijk daarop volgende ontgoocheling. Trots op onze plantrekkerij, ons gemodder en gepruts en vrolijk een pied de nez makend naar landen waar ze er wel grootse gebaren en dito projecten op na houden. En ons ook wel wat ongemakkelijk voelen en zelfs een beetje schamen, omdat het wellicht allemaal maar geluk en toeval is en we binnenkort weer allemaal zeuren dat het hier nooit iets wordt; in het buitenland daarentegen...

Maar, eens je ze begint op te lijsten, die typisch Belgische dingen, waarvan we meteen ook weer relativerend opperen dat ze zo typisch nu ook weer niet zijn, dan krijg je toch iets dat, bij gebrek aan een beter woord, een identiteit lijkt. Eentje van het complexere soort: als je ze probeert te vatten is ze al weer weg. Is dat genoeg om een land te vormen, om samen te blijven? Prijsvraag: hoeveel landen bestaan vandaag onafgebroken honderddrieëntachtig jaar? En, toegegeven, hoeveel landen stellen zich honderddrieëntachtig jaar de vraag of ze wel een echt land zijn en of het wel zal blijven duren.

Het allerbeste boek over België ligt alweer een hele tijd niet meer in de boekhandel. Typisch Belgisch. Als je het tweedehands kan vinden: geen seconde twijfelen. Mijn België van Leen Huet -in 2004 bij Atlas gepubliceerd en in 2009 bij Pandora als pocket heruitgegeven-  is er eigenlijk alleen maar accurater en actueler op geworden. Lees het boek en herken. Geef het boek aan een Waal of Brusselaar en die herkent het ook. Geef het aan een Nederlander, Duitser of Fransman en die kan er zich niets bij voorstellen. Q.E.D. Ons België.

Het prentje: Gustave Wappers (1803-1874), De 'Episode van de Septemberdagen 1830 op het stadhuisplein te Brussel, 1834.

Lauren Bacall

Vorige week helemaal dood, maar nu gelukkig weer springlevend: Lauren Bacall. Ongetwijfeld een fijne uitvinding, dat internet, maar het is als met alle uitvindingen: jammer dat ze vervolgens altijd weer in mensenhanden terecht komen.

Ergens in de wereld is er altijd wel een idioot die denkt: ik steek mijn mannelijk orgaan in de stofzuigerslang of ik probeer of ik eigenhandig het vermogen van mijn brommertje kan opvoeren of ik post een berichtje dat Lauren Bacall dood is. En dan zijn er andere idioten die dat horen en besluiten dat moet ik ook proberen en voor je het weet hebben ze hun handen vol in de spoedafdelingen, razen er hels lawaai makende gemotoriseerde pubers door de straten en denkt de halve wereld: Lauren Bacall is dood (hier meer).

Gelukkig springlevend: Lauren Bacall.

Pythagoreërs

Eén van de meer intrigerende filosofische gezelschappen was dat van de Pythagoreërs, de volgelingen van de wijsgeer Pythagoras. De groep was vegetarisch, praktiseerde de gelijkheid van man en vrouw en huldigde een vorm van op de wiskunde gesteunde mystiek. Redelijk fantastisch allemaal, zij het dat we eigenlijk niet echt weten wat de Pythagoreërs, die hun leer overigens als geheim beschouwden, dachten. De schaarse overgeleverde maximen zijn uitermate gnomisch geformuleerd. Daardoor weten we eigenlijk enkel wat de filosofische tegenstanders van ze vonden en dat is vermoedelijk niet echt een goede bron.

Voltaire was, zoals hij uitlegt in zijn Dictionnaire philosophique (1765), van mening dat je die maximen moest interpreteren als poëtisch geformuleerde geheugensteuntjes om uiteindelijk heel praktische en ook pragmatische leefregels te onthouden. Dat je nooit met een zwaard in het vuur mag poken? Dat betekent eigenlijk dat je agressieve mensen niet mag provoceren. Nooit zwaluwen in je huis toelaten? Geen kletskousen tolereren. Niet in de sneeuw schrijven? Het heeft geen zin je ideeën proberen uit te leggen aan oppervlakkige geesten. En dan de meest enigmatische van allemaal: je van bonen onthouden? Voltaire herinnert er aan dat in de Griekse volksverzamelingen werd gestemd met behulp van zwarte en witte bonen. Pythagoras riep zijn volgelingen dus op zich ver te houden van de politiek. Als je het zo leest, inderdaad helemaal niets gnomisch en ondoorgrondelijks aan dat Pythagorisme. Slim van Voltaire.

Fyodor Bronnikov (1827-1902), Pythagoreërs vieren het aanbreken van de dag, 1869.

Autobiografie

Sinds deze week in de boekhandel: Morrissey's Autobiography. En meteen als Penguin Classic uitgegeven. Het staat mensen uiteraard vrij daar het hunne van te denken. Maar het is wel helemaal zoals Morrissey de dingen aanpakt: op zijn manier, naar zijn maatstaven, volgens zijn stijl. En dat is, toegegeven, bij momenten nogal over the top. Wat ons vervolgens brengt bij de meer wezenlijke vraag: en wat is daarmee mis? Wie wil leven volgens de-boterhammen-van-thuis-zijn-ook-lekker-filosofie, moet dat kunnen. Wie de Plus-Est-En-Vous gedachte genegen is, ook. Sommige aanhangers van die eerste filosofie ergeren zich aan sommige adepten van de tweede. En in de omgekeerde richting is het niet anders. Niet zoveel aan te doen.

In The Guardian lieten ze de grafisch meer begaafde lezers los op Morrissey's boek. Dat leverde een fijne collectie alternatieve covers op: hier. Het bovenstaande prentje komt ook uit de reeks. En zo ziet het boek er vermoedelijk echt uit: hier. Op termijn -na aanschaffing en lectuur- komen we er mogelijk nog wel eens op terug. In afwachting a) een nogal enthousiaste bespreking uit de Telegraph (hier) en b) een plaatje: Every Day Is Like Sunday (filmpje). En vandaag is dat laatste gewoon ook onmiskenbaar zo. Moet ook lukken.

Rechtvaardige god

"Bertrand Russell argued that if there were a just God, he would expect men to make proper use of the reason with which he had endowed them. Since he had not supplied them with sufficient evidence for believing in his existence, he would be displeased with those who did so and pleased with those who did not. Russell made this not wholly serious point to me in conversation. I do not know if he ever put it into print."

A.J. Ayer, Voltaire, Londen, 1986.

Het prentje: Bertrand Russell (1872-1970).

Little Sonny

Op de wiki-pagina van Little Sonny kan je lezen dat "He is not to be confused with Little Sonny Warner, Little Sonny Jones, or Little Sonny Parker." Dat voorspelt natuurlijk niet veel goeds over iemands beroemdheid, als er onmiddellijk moet gewaarschuwd worden voor persoonsverwisseling.

In dit geval ligt de schuld echter niet bij de inderdaad vaak van weinig originaliteit getuigende blueswereld, waar voortdurend dezelfde nicknames worden toebedeeld; op een bepaalde manier wel passend overigens bij een wereld waar het toch altijd over het menselijk tekort gaat: dan kan een weinig originele bijnaam er ook nog wel bij.

De schuld ligt, informeert ons alweer wiki, bij Sonny's moeder. Moeder Willis -Sonny staat bij de burgerlijke stand ingeschreven als Aaron Willis- noemde zoonlief "Sonny boy from the time I can remember".

Los daarvan: Little Sonny kan een mean stukje schuiven met de mondharmonica, zoals uitvoerig wordt gedemonstreerd op deze Wade In The Water (muziekje).

Emaillezen

Het antwoord op de belangrijkste vraag in het leven van de moderne mens: zal ik snel even mijn email checken? Niet doen, dus.

Het prentje: Wendy MacNaughton, Email: Help for Addicts.

Latere historici

Sommige afbeeldingen uit de vorige eeuw werden vermoedelijk speciaal bedacht om toekomstige historici het leven moeilijk te maken. Wat moet je van dit prentje denken? Bikini model photographed by a chimpanzee in a kimono, 1963, aldus het onderschrift. En in alle eerlijkheid, wat valt daar nog aan toe te voegen? De rest is voer voor latere historici. 

Veel plezier, latere historici!

Hup, westen

Er is geen reden waarom clichés niet zouden kunnen kloppen: Duitse geleerden schrijven gewoon dikkere en meer doorwrochte boeken. De historicus Jürgen Osterhammel publiceerde in 1998 Die Entzauberung Asiens. Europa und die Asiatischen Reiche im 18. Jahrhundert, een turf van een slordige zeshonderd bladzijden. En geen enkele daarvan verveelt: alles wat je wou weten over de omgang van de Verlichtingsdenkers met Azië staat er in.

Ergens halverwege een opmerkelijk inzicht. Er is één niet-Europese samenleving waarover onze voorouders nooit in termen van barbarendom hebben gedacht: de Japanse. En als je daar over nadenkt relativeert dat al dat hedendaagse gebazel over het zogezegde ingebakken racisme of alleszins cultureel superioriteitsgevoel van het westen. Er was dus altijd minstens één niet-westerse samenleving die als gelijkwaardig werd ervaren.

Er zijn niet zoveel culturen of samenlevingen die dat op hun palmares kunnen schrijven: het gegeven dat je altijd minstens één andere cultuur of samenleving als gelijkwaardig hebt beschouwd. Een voorzichtig hoera voor het westen. Hup, westen!

Het prentje: Tokiyuki Hokkei (1781-1850), Slang, twee pompoenen en houten doos, 1815-25.

Cowboyroman

Waarom de Ultieme Cowboyroman nog altijd niet is verschenen? Omdat de nachten op de prairie verraderlijk koud kunnen zijn. En wat je een goede cowboyroman moet nageven: je stookt er een aardig vuurtje mee.

Cowboyleven: niet voor watjes.

Het prentje: Uiteraard, Glenn Baxter.

Ciderappels

Toch één van de dingen die de intrede van de herfst elk jaar feestelijk maakt: binnenkort is er weer cider. En daar, naar Bretoens gebruik, pannenkoeken bij. Laat ze komen de grijze en doorregende herfstavonden. Met plezier aanvaarden we het gegeven dat het straks tegen een uur of vijf al weer begint te schemeren, als daar het vooruitzicht van cider en pannenkoeken tegenover staat.

Dat zit goed in elkaar, dat met die wisseling der seizoenen.

Het prentje: Henry Herbert La Thangue (1859-1929), Ciderappels, ca. 1899.

Daniel Romano

Wat heeft country voor op niet-country? De verhaaltjes. Country is muziek waarbij de tekst belangrijk is. Country-zangers en -zangeressen worden geacht niet zomaar wat woorden te laten rijmen of in te passen in het ritme. Van country-artiesten wordt verwacht dat elk nummer ergens over gaat en ook nog eens herkenbaar is. Country is het leven zoals het is of had kunnen zijn.

Helemaal nieuw en helemaal oud: Daniel Romano, zo traditioneel in het genre dat het welhaast postmodern wordt. Uit Come Cry With Me: het verhaal van de man die geen traan plengt over zijn ex, I'm Not Crying Over You (muziekje). En het verhaal van Chicken Bill (muziekje).

Noodlot

"I'm not absolutely certain of the facts, but I rather fancy it's Shakespeare—or, if not, it’s some equally brainy bird—who says that it’s always just when a fellow is feeling particularly braced with things in general that Fate sneaks up behind him with the bit of lead piping." 

P.G. Wodehouse, Carry On, Jeeves, 1925

Batman ♥ Magda

Het overkomt de besten, maar nu heeft ook de man die tussen ons en het geboefte staat het zwaar te pakken. Batman ♥ Magda.

Allemaal goed en wel. Menselijke behoeften en dat soort dingen. Alle begrip voor. Maar wie waakt er dan over het zielenheil van de brave burgers van Gotham City? En die Magda ziet er best wel geen gemakkelijke uit. Binnenkort is het uit en dan hebben we nog meer miserie: Batman in de put, die zich afvraagt of het leven nog wel zin heeft. De zware jongens lachen alvast in hun vuistje.

Liefde: eigenlijk niet voor superhelden. Jammer, maar helaas.

Popgeschiedenis

Toe opa, vertel nog eens van de popgeschiedenis! Goed, nog eentje dan.

Achteraf, beste vriendjes, lijkt het alsof in 1977 het hele land in rep en roer stond omdat er hier en daar punks waren gesignaleerd en omdat ze de Sex Pistols op de radio hadden gespeeld. Niets is minder waar, hoewel dat natuurlijk ook niet klopt: er zijn dingen te verzinnen die nog minder waar zijn, maar daar gaat het nu niet om.

Opa, die er in 1977 bij was en toen zelfs een centje bijverdiende als popjournalist, maar daarover vertelt hij nog wel een andere keer, kan getuigen dat, buiten de toen definitief als Oude Lullen ontmaskerde redactie van Humo, niemand wakker lag van punk. Waar lagen we destijds wel van wakker? Van Michel Sardou. De Franse zanger, die in deze contreien nu vooral nog gekend is als de vertolker van het van huwelijksfeesten beruchte Les Lacs du Connemara, had toen net een single uit, Je Suis Pour, over de doodstraf. En Sardou was vóór, daar liet hij geen misverstand over bestaan (muziekje).

Daar rees protest tegen. Wie denkt dat opa ze ziet vliegen: een optreden van Sardou in Vorst Nationaal werd afgeblazen omdat er een bom was gevonden, verstopt achter de stookketels. Opa vertelt geen fabeltjes: lees er wiki op na (hier).

Grappig overigens dat Sardou een jaar eerder nog door links werd omarmd toen hij een protestlied schreef, Le France, over een Franse pakketboot (zie prentje), lange tijd de grootste van de wereld, die aan het buitenland werd verkocht en waardoor de het al niet breed hebbende havenarbeiders van Le Havre nog eens een bron van inkomsten zagen verdwijnen (muziekje).

Popgeschiedenis, beste vriendjes, ziet er achteraf altijd helemaal anders uit dan hoe je ze op het moment beleeft. Iets om later te vertellen aan de eigen kleinkinderen.

Licht en ruimte

Uit: Charles Bukowski, The Last Night of the Earth Poems, Black Sparrow Press

Prentje: via wkphotography. En hetzelfde in cartoonversie? Ook dat kan. Van de mensen van Zen Pencils: hier.

Nieuwe preutsheid

Het eigenlijk nog altijd fantastische National Geographic Magazine bestaat 125 jaar. In het oktobernummer van de Nederlands-Vlaamse editie hebben ze ook wat statistieken gemaakt over het eigen verleden. Eén van de -let op: woordspeling- meest onthullende gaat over foto's van blote borsten. Op de redactie hebben ze iemand jaargang per jaargang het aantal foto's met daarop blote borsten laten turven. En dat blijkt bijzonder leerrijk

Eerst misschien enige duiding. In een verder verleden vormde National Geographic zowat het enige getolereerde kanaal via het welke blote dames de huiskamer konden bereiken. Blote damesfoto's -op voorwaarde dat het ging om dames in exotische landen, van een iets donkerder huidskleur- werden toegelaten. Voor de wetenschap en de kennis van wereld, uiteraard. Blote meneren, althans blote meneren in groot ornaat, met inbegrip van geslachtsdelen, zijn nog altijd taboe.

En van taboes gesproken: als je decennium per decennium het aantal blote borsten ziet worden opgelijst, dan zie je de geschiedenis van de twintigste eeuw zich voor je oog ontrollen. De meeste dames in ontklede staat vind je in de jaren 1910 en 1920: exotisch en volkenkundig verantwoord natuurlijk. Dan volgen de jaren 1960 en 1980: blote dames kunnen nu ook westers zijn, overigens. En toen trad de nieuwe preutsheid in: de drie decennia met de minste blootfoto's zijn de jaren 1990, de jaren 2000 en de jaren 2010. Ons decennium is goed bezig het niveau te evenaren van de jaren 1890, toen er nog nauwelijks foto's werden gepubliceerd en er welgeteld vijf paar borsten werd geteld.

Nieuwe preutsheid. Goed van National Geographic om ook dat in cijfertjes te gieten.

Zegening

A Beggar asked a rich Bishop for Charity, demanding a pound. — ‘A Pound to a beggar! That would be extravagant.’ — ‘A Shilling then!’ — ‘Oh, it’s still too much!’ — ‘A twopence then or your Benediction.’ — ‘Of course, I will give you my Benediction.’ — ‘I don’t want it, for if it were worth a twopence, you wouldn’t give it me.’

Benjamin Franklin in een niet gedateerde brief aan Anne Louise Brillon (via Futility Closet)

Het prentje: Joseph Duplessis (1725-1802),  Benjamin Franklin, 1785.

Sjeik El-Rojenbiet

Aristoteles? Een domoor. Wist niet wat een stofzuiger was, laat staan dat hij begreep hoe die functioneerde. Newton een genie? Kende niets van quarks of neutrino's en had zelfs geen benul van de relativiteitstheorie.

Absurd, uiteraard. Als het over wetenschap gaat vinden we het beoordelen van mensen van één tijd met de maatstaven van een andere, terecht nergens op slaand. Als het over moraal gaat blijkbaar niet. Altijd weer moet je weer lezen dat één of andere slimmerik ontdekte dat Shakespeare eigenlijk antisemiet was, Hume racist of Flaubert misogyn.

Dat leert ons verschillende dingen. Eén, ons tijdgewricht is klaarblijkelijk datgene waarin eindelijk het Laatste Oordeel over de vorige generaties kan worden uitgesproken. En onze maatstaven blijken ook nog eens de enige in de wereldgeschiedenis die niet specifiek tijdsgebonden zijn. It boggles the mind.

Twee, latere generaties gaan geweldig veel plezier aan onze tijd beleven. Zie ze daar die voorouders. Dachten dat zij alle wijsheid in pacht hadden en anderen aan hun normen konden meten. Hodiecentristen, van de eerste tot de laatste!

Het prentje: Sjeik El-Rojenbiet (1964), één van de beste S&W's. Vandaag vermoedelijk helemaal fout. En die Vandersteen heeft al evenmin de stofzuiger of de quarks uitgevonden.

Siberisch

Vandaag eentje met niet zoveel woorden, althans in termen van toelichting. Gewoon spelen en luisteren. En spelen en luisteren. Het Siberisch Volkskoor zingt, als we het goed begrijpen, over eeuwenoude dennenbomen. Een thema als een ander natuurlijk. Maar terug naar de kern van de zaak: spelen en luisteren (muziekje).

Het geknisper op de achtergrond is overigens geen sfeervol Siberisch houtvuur, al dan niet van eeuwenoude dennenbomen. Het is het typische geluid van een vinylplaat waar sleet op zit. Wel gezellig.

Leve Camus

Wie in de nadagen van de jaren 1970 filosofie studeerde kon niet om Sartre heen. Letterlijk ook: als je
L'être et le néant of, nog griezeliger, de Critique de la Raison Dialectique op je leeslijst aantrof, dan wist je dat het leven geen lolletje was. Velen van ons dachten dat Sartre existentialist was geworden omdat hij na het schrijven van dat soort onleesbare boeken zelf ook niet meer wist waar het allemaal goed voor was.

Alleen al om die reden omarmden wij Camus. Camus schreef leesbaar. Wat wel vervelend was, was dat je dan steevast van diegenen die iets overtuigender konden doen alsof ze Critique de la Raison Dialectique of L'être et le néant hadden gelezen, te horen kreeg dat Sartre maoïst was geworden en Camus anticommunist. Het gekke is dat dat argument de bedoeling had je tot het kamp van Sartre te bekeren.

Waar je toen niet zoveel over hoorde was dat Sartre gedurende de Duitse bezetting gewoon was blijven onleesbare boeken schrijven, terwijl Camus in het verzet stond. En dat, terwijl Sartre later achter elke exotische dictator aanliep, Camus in de praktijk duizend-en-één-dingen deed om de zaak van de gevluchte en door iedereen in de steek gelaten republikeinse Spanjestrijders onder de aandacht te brengen.

En daarom is het zo storend dat Sartre ook nu nog wordt opgevoerd als het prototype van de geëngageerde intellectueel. Sartre was, laten we wel wezen, het prototype van wat intellectuelen best niet zijn: intellectuelen laten hun inzichten niet bepalen door hun politieke voorkeuren. Intellectuelen volgen hun inzichten, ook al botsen ze daardoor met de mensen die hun politieke voorkeuren delen.

Of eenvoudiger gesteld: weg met Sartre, leve Camus.

Het prentje: De valse identiteitskaart waarvan Camus zich, als lid van het Verzet, bediende.

Puttertje

‘Mijn levensfilosofie is dat je beter geen levensfilosofie kan hebben. Je kan je maar beter vragen blijven stellen. Eenmaal je de dingen hebt doordacht, eenmaal je je theorie geformuleerd hebt, wordt het gevaarlijk. Mensen maken gruwelijke fouten net omdat ze een filosofie hebben over het leven en daardoor een rigide manier van denken hebben ontwikkeld. Onbuigzaamheid is aartsgevaarlijk, altijd, of het nu gaat over het volgen van een vast dieet of de beleving van een religie.’

Donna Tartt, De Standaard, 27.09.2013

Het prentje: Carel Fabritius' Het Puttertje speelt nu weliswaar de hoofdrol in Donna Tartt's nieuwste The Goldfinch, maar was al wel wat gewoon wat exposure betreft, zoals hier op een overigens niet zo geslaagde Nederlandse postzegel uit 2004.

Galg en rad

Het vormt opbeurende lectuur voor ouders van moeilijk puberende kinderen: ook Johann Sebastian Bach, zo leert nieuw onderzoek, was ooit voorbestemd voor galg en rad. Dirigent Sir John Eliot Gardiner vond tussen zijn drukke muzikale bezigheden de tijd om een turf van een Bach-biografie te schrijven, gebaseerd op nieuw archiefonderzoek. En daaruit blijkt dat Bach school liep in een etablissement waar het er hard tegen onzacht aan toeging. Volgens Gardiner is de kans groot dat Bach, als we althans de samenvatting in The Guardian mogen geloven, één van de zware jongens was:

Gardiner writes of sufficient evidence "to dent the traditional image of Bach as an exemplary youth … surviving unscathed the sinister goings-on in the schools he attended. It is just as credible that [he]… was in a line of delinquent school prefects – a reformed teenage thug."

En dus naderhand toch nog goed terecht gekomen. Meer hier. Het boek: hier. En een stukje Gardiner aan het werk als dirigent: hier.