Geacht publiek

Geacht publiek,

we hebben de eer U mee te delen dat we er enige tijd niet zullen zijn. We zijn naar de Warme Landen. We hopen van U kortelings hetzelfde.

Een welgemeend toedeloe,

pst.

(Het prentje: Georges Déon, Jeune Joueur, z.j.)

Zijn eigen vriendelijke zelf

"During his sad last years of exile, Oscar Wilde was staying in Paris when he dined with the symbolist writer Maurice Maeterlinck and his 'wonderful mistress', Georgette Leblanc. The author of Pelléas et Mélisande, somewhat implausibly dubbed 'the Belgian Shakespeare' by Octave Mirbeau, lived with Leblanc, the great soprano of the Opera Comique and creator of several of Massenet's roles, at their 'lovely little house' near the Bois de Boulogne, and had abandoned writing, or so Wilde told a friend. 'He only thinks of making life sane and healthy, and freeing the soul from the trammels of culture. Art seems to him now a malady. He rests his hope of humanity on the Bicycle."

Geoffrey Wheatcroft. Le Tour. A history of the Tour de France, Londen, 2003.

Dat waren we een beetje vergeten: toen bij het begin van de vorige eeuw de fiets zijn opwachting maakte, werd er, door mensen die over dat soort dingen nadenken, nogal wat van verwacht. Dankzij de fiets zouden de afstanden verdwijnen, zouden de dorpen uit hun geografisch isolement worden gehaald, zouden de mensen elkaar leren kennen en begrijpen, en zou er, voor je het wist, eeuwigdurende vrede en vriendschap tussen de naties ontstaan.

Met die vrede en vrienschap tussen de naties is het nog niet helemaal goed gekomen. Maar van de fiets kan je, in tegenstelling tot ongeveer alle andere uitvindingen en technologische ontdekkingen, honderd jaar later nog altijd niets slechts zeggen. Ongeveer elke andere in aanvang fel bejubelde nieuwe techniek bleek in de kortste keren, hetzij onvermoede en bijzonder negatieve neveneffecten te veroorzaken, hetzij gebruikt te kunnen worden om precies het tegenovergestelde van vrede en vriendschap tussen de volkeren te bevorderen.

De fiets niet. De fiets bleef zijn eigen vriendelijke zelf.

Denk daar dezer dagen, terwijl de renners van de Ronde van Frankrijk door berg en dal snellen, maar eens over na. Een bijzonder interessant boek overigens, die Le Tour van de Britse journalist Geoffrey Wheatcroft. Aan de hand van de Ronde krijg je een nogal eigenzinnige culturele geschiedenis van Frankrijk en van twintigste eeuws Europa.

Leuker dan nog maar eens een geschiedenisloze etappe die in een massasprint eindigt.

(Het prentje: een brave ziel, Jean-Pierre Cardona, maakt met plastic rennertjes heuse dioramas. Hier: Louison Bobet op training, achter de moto.)

Beatkelder

Dit, jonge lezertjes, zijn de broers Riem en Ruud de Wolff, alias The Blue Diamonds, en die hadden in 1960 een wereldhit met Ramona (filmpje).

Eén van de prettigere neveneffecten van het Nederlandse kolonialisme was de indorock. In de vroege jaren zestig had je overal in Nederland waar mensen uit het vroegere Nederlands Indië waren neergestreken, gitaargroepjes. Terwijl het autochtone bevolkingsdeel nog enigszins sceptisch tegen het rockgeweld aankeek, gingen de jongens en meisjes met Indische roots onmiddellijk overstag. Geïnspireerd door, bijvoorbeeld, The Ventures en Cliff Richard & The Shadows, maakten ze hetzij zeer melodieuze instrumentale rock, hetzij liedjes met bijzonder fijn geharmonieerde stemmen. En het bijzonderste was: die indorock vond ook gretige afname in het buitenland.

Eén van die indorockgroepjes waren de Tielman Brothers, die vooral in Duitsland succes hadden. En daar verbleven ook de Beatles. George Harrison was bijzonder onder de indruk van het gitaarwerk van Andy Tielman. George maakte zich het typische tokkelgeluid en de kenmerkende afterbeat eigen, die de indorockers uit de Indonesische muziek in hun liedjes binnensmokkelden (filmpje: Black Eyes). Paul Mc Cartney verklaarde later dan weer dat de Beatles hun podiumact van de Tielman Brothers hadden afgekeken.

Indorock: dringend aan herwaardering toe. Meer vind je hier en hier.

Overigens, als ze het filmpje van Ramona bekijken worden jongere lezers ook nog op een ander fenomeen attent gemaakt: dat van de beatkelder. In de vroege jaren zestig had elke zichzelf respecterende stad één of meerdere beatkelders. Daar traden beatgroepjes op, te midden van met vissersnetten versierde muren en tafeltjes met daarop artistiek druipende kaarsen in lege wijnflessen.

Ja, jongens, ook oma en opa hebben ooit lol gehad. Als je goed kijkt zie je ze misschien tussen het publiek zitten!

Een goed mens

Deze haalden we uit de NRC van vrijdag (10.07.09). André Westra uit Haarlem verzamelt documenten die mensen op de trein laten liggen. En vervolgens doet hij er iets moois mee. En dan laat hij ze weer vrij.

André Westra is in het dagelijkse leven communicatieadviseur, maar in zijn vrije tijd uitgever. Westra is kapitein van uitgeverij Tanker Boot. In die laatste hoedanigheid nam hij al twee vondelingetjes onder handen. Een achteloos op de trein achtergelaten stuk van de milieudiensten van de gemeente Alphen-Chaam ("Ten gunste van struweelontwikkeling": boven) en de eveneens op de trein verloren gelegde verkoopsinstructies voor aankomende NRC-venters ("Krantje Kopen?": onder).


Niemendalletjes. Niet voor de eeuwigheid bestemd. Maar dankzij Tanker Boot werden lelijke eendjes begeerlijke zwanen. De op de trein vergeten vergadernota's en verkoopinstructies kregen een nieuw leven. Westra gaf ze schitterend vorm en maakte er mooie boekjes van, die hij vervolgens, geheel in stijl, opnieuw verspreidt via de trein: hij laat ze achter waar hij ze in hun oorspronkelijke staat vond. Maar wie wil kan ook een exemplaar bestellen op de site van Tanker Boot.

André Westra is een goed mens.

Uiteindelijk

Uiteindelijk staat alle dichten stil.
Wanneer
het lijdend voorwerp, onderwerp geworden,
niet meer handelen, vervoegen wil

Wanneer de tijdnood dringt
en het geweld dit leven op de knieën dwingt

Wanneer de dagen zich verschuilen
De angst niet meer ontwaakt
(het samenwakend slapen
geen haast meer maakt)

Staan in de woorden de gedachten stil.

Wij worden omgeroepen en gezocht:

‘Ver-moe-de-lijk va-ren-de...
Zich met spoed naar huis
te be-ge-ven... Toe-stand
zeer ern-stig... O-ver-komst
dring-end ge-wenst...’

De onbegonnen reis die aan beraad
het hand en toe-val overlaat

Het visum oneindig verlengd
tot in de laatste magere jaren,

baart waanzicht, welgeteld. Een vijand
onverlaat, die overloopt,

en elke hartstocht stil. Verschaald.

uit Simon Vinkenoog, Heren Zeventien, 1953.

Goed een week geleden wensten we Simon Vinkenoog, toen geweldig voorspoedig herstellend van een chrirugische ingreep, nog een vrolijke volgende eenentachtig jaar toe.

Het heeft niet mogen zijn. Simon Vinkenoog, 1928-2009.

Zomerlijstje

Bijna vakantie. En wat nemen we, behalve een zwembroek, nog mee?
Zonnecrème.
Inderdaad. En wat nog?
Een zonnebril.
Ja, ja. Natuurlijk. Maar daar zijn de mensen niet zo geweldig in geïnteresseerd. Eigenlijk is het juiste antwoord...
Ik weet het! Een ... zonnehoed!
Ach, hou op. Boeken! Ik bedoel: welke boeken nemen we mee. Tijd voor het jaarlijkse zomerlijstje.
Zeg dat dan meteen.
Zal ik nu doen.

De (voorlopige) lange lijst waaruit de definitieve keuze wordt gemaakt:

Michael Chabon, Wonder Boys. Tot hiertoe altijd prijs met Chabon (meer).
Mikhail Bulgakov, The Master and Margerita. Verwachten we wel wat van (meer).
Junot Diaz, The Brief Wondrous Life of Oscar Wao. Spreekt tot de verbeelding (meer).
Stéphane Audeguy, Fils unique. Over de vergeten, liederlijke broer van Rousseau (meer).
David Edmonds and John Eidinow, Rousseau's Dog: Two Great Thinkers at War in the Age of Enlightenment. Rousseau versus Hume: benieuwd wie wint! (meer)
Fred Vargas, Dans les bois éternels. Inspecteur Adamsberg lost het (vermoedelijk) op (meer).
Philipp Blom, To Have and to Hold: An Intimate History of Collectors and Collecting. Geschiedenis van het verzamelen (meer).
Leo Nikolaj Tolstoj, Kindertijd, Jeugdjaren en Jongelingschap. Hoe het allemaal begon (meer).
Simon Winchester, Bomb, Book and Compass: Joseph Needham and the Great Secrets of China. Biografie van avontuurlijk wetenschapper (meer).
Dashiell Hammett, The Thin Man. Oude liefde roest niet (meer).
Orlando Figes, Natascha's Dance. A Cultural History of Russia. Russische geschiedenis: altijd wat te beleven (meer).
Jonathan Dimbleby, Russia: A Journey to the Heart of a land and Its people. Rusland vandaag: ook nooit saai (meer).
Jo Soares, Elémentaire, ma chère Sarah. Sherlock Holmes in Brazilië (meer)

Wie nog goede tips heeft, laat komen. Maar wacht niet te lang. Onze valies is bijna gepakt.

Volkshalle

"Vanaf 1937 stond er in een zorgvuldig afgesloten en bewaakte expositieruimte van de Berlijnse kunstacademie een dertig meter lange maquette van een reusachtige weg die een as vormde door het centrum van Berlijn. Halverwege deze weg bevond zich een gigantisch congrescentrum, de Volkshalle. Het ontwerp was gebaseerd op een schets die Hitler halverwege de jaren twintig zelf had getekend. Hij liet een veilige gang bouwen van de Rijkskanselarij naar de ruimte waarin de maquette stond en 's avonds liep hij vaak, bijgelicht door een zaklantaarn, met gasten naar de maquette om hun te tonen hoe het nieuwe Berlijn eruit zou gaan zien. Op een bepaald punt langs de 120 meter brede weg -welbewust zo ontworpen dat hij een derde breder zou zijn dan de Champs Elysées- zou 's werelds grootste triomfboog verschijnen, een monument ter herdenking van de in de Eerste Wereldoorlog gevallen Duitse soldaten, wier 1.8 miljoen namen in graniet gebeiteld op de 117 meter hoge muren zouden prijken. De Volkshalle vormde het belangrijkste onderdeel van de maquette: de reusachtige vergaderruimte zou plaatsbieden aan 200.000 personen en daarmee de grootste zaal ter wereld worden. De koepel zou een doorsnede van 250 en een hoogte van 74 meter krijgen, waardoor hij zeven keer zo groot zou uitvallen als die van de Sint-Pieters in Rome.

Toen de oorlog uitbrak werd de Volkshalle uitgesteld om de bouw na de eindoverwinning te laten uitvoeren door een leger van 3 miljoen buitenlandse dwangarbeiders. De maquette in Berlijn is in 1945 verdwenen: geplunderd of verbrand."

Richard Overy, Dictators. Hitlers Duitsland, Stalins Rusland, De Bezige Bij, Amsterdam, 2005.

Paleis der Sovjets

"Het Paleis der Sovjets moest het grootste gebouw ter wereld worden. Het had een vloeroppervlak van 110.000 vierkante meter; met zijn hoogte van 420 meter zou het het zojuist gereedgekomen Empire State Building in New York nog overtreffen. Op de reusachtige basis -zo groot dat het beton voor de fundering precies 16% van de jaarlijkse cementproductie van de USSR had opgeslokt- stonden zes gelaagde torens boven elkaar. Het geheel werd bekroond door een monumentaal beeld van Lenin dat drie keer zo groot was als het Vrijheidsbeeld - meer dan negentig meter hoog. Dit beeld, dat een groteske, 35 meter lange arm met 6 meter lange vingers ten hemel hief, was van een afstand van meer dan zestig kilometer zichtbaar. Een nieuwe weg, die op sommige plaatsen wel 250 meter breed was en rechtstreeks door het centrum van Moskou liep, voerde naar de overdonderende, pseudo-klassieke entree van het paleis. Binnenin lag een congreszaal met plaats voor 21.000 afgevaardigden van het wereldsocialisme, overwelfd door een 100 meter hoge koepel.

Het Paleis der Sovjets werd gebouwd op een drassig terrein, waarin zich maar liefst 117 bronnen bevonden. Het naar binnen sijpelende grondwater werd eerst bestreden met een laag asfalt; vervolgens gebruikte men duizenden grafzerken uit de buurt om het water tegen te houden. In de oorlog werd het stalen geraamte afgebroken en gebruikt om er tankvallen mee te bouwen. na de oorlog gaf Stalin opdracht de bouw opnieuw te beginnen, maar de technische problemen bleken onoverkomelijk. Tijdens zijn leven werd het project niet zozeer afgeblazen als wel uitgesteld, waarna het in de jaren vijftig werd opgegeven; in 1960 werd het terrein omgetoverd in een reusachtig verwarmd zwembad."

Richard Overy, Dictators. Hitlers Duitsland, Stalins Rusland, De Bezige Bij, Amsterdam, 2005.

Fout bezig, Batman!

Fout bezig, Batman!

Er zijn subtielere manieren om iemand er op te wijzen dat je nog niet klaar bent met de verwerking van het verlies van dierbare afgestorvenen.

Kom, geef Robin een hand en beloof dat je het niet meer zult doen. En nu weer boeven vangen, allebei!

Dekselse jongens.

Redelijk formidabel

De redelijk formidabele Nina Simone wou eigenlijk klassieke pianiste worden. Toen ze examen deed voor een beurs werd ze afgewezen, hoewel minder getalenteerde medestudenten wel slaagden. Waarom zij niet? "Because you're black", liet de examinator weten. Zo ging dat in die dagen.

Simone werd één van de boegbeelden van de zwarte burgerrechtenbeweging en een icoon van de zwarte muziek. Maar tijdens concerten gebeurde het wel vaker dat ze tussen traditionele gospelnummers en jazzstandards ineens een fuga van Bach binnensmokkelde.

Dat hoor je tussen de lijnen ook in wat één van haar populairste nummers werd: My Baby Just Cares About Me (filmpje)

Dat filmpje is ook om een andere reden bijzonder: het is van de hand van de mensen van Aardman Animations. Bedenkers van, ondermeer, de ook redelijk formidabele Wallace & Gromit en Shaun the Sheep (filmpje!!).

Op hun manier ook iconen en burgerrechtenactivisten.

My baby cares just about me, hmm. Als ervaringsdeskundige, toch een goede raad. Jongens en meisjes: altijd zorgen dat je allebei nog een leven hebt, los van elkaar. Dat werkt nog het best.

Sodom en Gomorra

Fantastisch nieuw spelletjesprogramma op de Turkse TV (The Guardian, 2.07.09). Je neemt tien atheïsten en je laat vervolgens de vertegenwoordigers van een reeks godsdiensten op ze los. De godsdienst die de meeste atheïsten kan bekeren, wint. Spannend!

En ook voor de atheïstische deelnemers hangt er wat aan vast. De eredienstbeoefenaars mogen, in hun bekeringsstrijd, de atheïsten mee op reis nemen, naar de heilige plek van hun respectievelijke geloof: Mekka, Tibet, Jeruzalem. Zo kom je nog eens ergens.

Dat is wellicht één van de dingen die de atheïsten tegen hebben. Atheïsten hebben geen heilige plek, geen wereldcentrum van waaruit de goede boodschap wordt verspreid. Vroeger had je tot de verbeelding sprekende plaatsen als Sodom en Gomorra. Maar daar hoor je om onduidelijke redenen vrijwel nooit nog iets van. Jammer.

Zo gaat dat

"Ach ja, je kent dat hé. Zo gaat dat in de Tour: als je een dikke scheet laat, ben je bijna dood."

Tom Boonen, zenmeester, herleidt de dingen tot hun ware proporties, De Standaard, 4.07.09.

Ting ting ting

Parijs, net na de oorlog. Existentialisten, jazz, cafés, dichters, wilde meisjes. Iedereen kunstenaar.

Simon Vinkenoog zàt in die jaren in Parijs en leefde zoals God het in Frankrijk en elders bedoeld had. Existentialisten, jazz, cafés, dichters, wilde meisjes.

En Simon Vinkenoog bleef de geest van Parijs van net na de oorlog trouw. Tot en met vandaag. Existentialisten, jazz, cafés, dichters, wilde meisjes. Met in de loop der jaren wat meer psychedelische zijsprongen. Het mooie is dat opeenvolgende generaties alternativo's altijd weer bij hem uitkwamen. En hij bij hen.

Een tijdje terug ging het niet zo best met Vinkenoog, inmiddels toch ook al eenentachtig. En onlangs besloten de dokters hem een been te amputeren. Maar Vinkenoog was in geen tijd weer helemaal terug. Existentialisten, jazz, cafés, dichters, wilde meisjes.

Houden zo, Simon. Op naar de volgende eenentachtig jaar.

Bij wijze van eerbetoon: een fijn gedicht uit die jaren in Parijs. Opgedragen aan één van de grootsten, Thelonius Monk. En een toch wel bijzonder extraatje: de meneer van Spinvis zette recent dit en andere gedichten op muziek, ter ere van Simon's tachtigste verjaardag (filmpje). Wie er toen niet bij kon zijn: een impressie (filmpje).

Thelonious Monk

dit is een straat van parijs
met een arabier in de zon
die langzaam slenterend werkloos
loopt te zijn een 1951-noordafrikaan
ting ting ting in de bleke zon
zonder geluid

dit onder water uitgesproken
vonnis ting ting ting
ternauwernood de oppervlakte rakend
en met een strofe in de franse taal:
je donnerais ma vie
toute entière
pour un petit rire confus et obscène
herinnert aan de dierentuinapen
met mondbekken harige benen
en ronde gladde achterhanden
die gretig alle kleuren willen grijpen wit en zwart
ting ting ting

Simon Vinkenoog, Thelonius Monk, uit Land zonder Nacht, 1952

Wereldster worden

Het prentje: Simon, Bart en Felix twijfelen nog of ze het als wereldsterren zullen maken in het genre van de hardcore death metal, dan wel in dat van de technotrashpop.

De moeder van Bart, op wiens kamertje de groep vergadert, vraagt zich wel eens dingen af als: 1) waarom gaan de jongens niet fijn buiten spelen, het is immers zo'n mooi weer, 2) wat doen ze eigenlijk de hele tijd op dat kamertje en 3) nooit zie je ze eens met een meisje op stap: zouden ze misschien homofiele gevoelens koesteren?

Wereldster worden. Het begin is het moeilijkste.

Er helemaal klaar voor

Afgestudeerd. Een goed lief. Er helemaal klaar voor.

Michael Jackson, boekenliefhebber

Eén ding kwam in de talloze overlijdensberichten en necrologieën niet aan bod: Michael Jackson als boekenliefhebber. Michael blijkt ook een verwoed lezer te zijn geweest, aldus een bericht in de LA Times.

Jackson verzamelde in Neverland een bibliotheek van zo'n 10.000 titels. Nu is een bibliotheek verzamelen op zich nog geen blijk van interesse, laat staan van liefde voor het boek. Nogal wat nieuwe rijken laten zich door een binnenhuisarchitect een paar tientallen meters oude boeken aanpraten. Books do furnish a room.

In het geval van Jackson kunnen we echter spreken van echte boekenliefde. Jackson liet zich in Los Angeles regelmatig naar Hennessey + Ingalls voeren, een lokale boekenwinkel gespecialiseerd in kunst- en architectuurboeken. Begeleid door bodyguards en verscholen achter een grote zonnebril, koos Jackson dan telkens zo'n boek of vier, vijf uit.

Verder hield Michael van poëzie. De Amerikaanse Transcendentalisten, vooral dan Ralph Waldo Emerson, waren zijn meest geliefde dichters. Maar Jackson was breed geïnteresseerd, aldus Michaels advocaat Bob Sanger:

"We talked about psychology, Freud and Jung, Hawthorne, sociology, black history and sociology dealing with race issues, he was very well read in the classics of psychology and history and literature . . . Freud and Jung -- go down the street and try and find five people who can talk about Freud and Jung."

Inderdaad. Hulde aan Michael Jackson, liefhebber van het betere boek.

Het prentje: Jeff Koons, Michael Jackson and Bubbles, 1988.