Hugleikur Dagsson

Het prentje: Hugleikur Dagsson ©.

Stanley Matthews

Weer een belangrijke doorbraak voor de wetenschap: de mensen van de universiteit van Sheffield hebben een databank gemaakt met daarin alle sportstandbeelden ter wereld. Dat is een bijzonder nuttig hulpmiddel bij de jaarlijkse bepaling van de vakantiebestemming. Voortaan raadpleegt men eerst de databank (hier) en vervolgens worden tickets geboekt en hotels gereserveerd.

Kunst en wetenschap: eindelijk verenigd.

Het prentje: het voorlopig enige echt geslaagde voetbalstandbeeld: Sir Stanley Matthews -in volle actie nog wel- vereeuwigd. Te bezichtigen in Stoke-on-Trent (hier). Matthews was tot zijn vijftigste actief als profvoetballer. Op zijn zeventigste speelde hij, als amateur, zijn laatste wedstrijd.

Monsieur Bébé

Een zeer fraaie Franse poster voor all time favourite Bringing Up Baby. In het Frans wordt die Baby een stuk hoffelijker aangesproken als Monsieur Bébé. Zo gaat dat met Fransen, ooh-la-la en qu'est ce que je vous en dat soort dingen.

Een filmpje? Een klein stukje dan: paleontoloog David Huxley ontmoet Baby (hier).

Zack Zdrale

Wel meer jongere schilders proberen terug aan te knopen bij de  klassieke picturale traditie. Zo heb je bijvoorbeeld Zack Zdrale (zie prentje en meer hier).

Als je alles hebt uitgeprobeerd, kom je onvermijdelijk terug uit op het punt waar het ooit allemaal is begonnen: met het zo goed mogelijk in beelden trachten te vangen wat eigenlijk niet in beelden te vangen valt. Al de rest is mode.

Woronzowski

Na weken varen eindelijk Odessa in zicht. Daar heb je alvast de vuurtoren van Woronzowski! Straks de stad in. Je hoort er meer talen dan je dacht dat er bestonden. En die kleuren, die geuren, die smaken: alles weer nieuw en alles weer anders. En daarna? Wat wordt het? Tblissi, Krasnovodsk, Ashkabad en helemaal door naar Taschkent?

De mooiste reizen maak je in je hoofd. Of je kunt Konstantin Paustovski lezen. Thuisblijvers worden niet gauw ontgoocheld.

Vian speelt

De van vele markten thuis zijnde -Marché couvert Saint-Germain, Marché aux Puces de Clignancourt, Marché Saint-Quentin en Marché couvert des Batignolles om er maar enkele te noemen- Boris Vian speelt vandaag, ten behoeve van winnaars en verliezers van de stembusgang, The Sheik of Araby. Wie het deze keer tegen zat, moet maar denken dat het in de streken waar de sjeik in kwestie vandaan komt slechts zeer zelden verkiezingen zijn en daar wil je ook niet wonen. Het kon dus erger. Het kan eigenlijk meestal wel erger.

Speel ze, Boris: (filmpje).

In de natuur

“I've come up with a set of rules that describe our reactions to technologies:
1. Anything that is in the world when you’re born is normal and ordinary and is just a natural part of the way the world works.
2. Anything that's invented between when you’re fifteen and thirty-five is new and exciting and revolutionary and you can probably get a career in it.
3. Anything invented after you're thirty-five is against the natural order of things.”

Douglas Adams (1952-2001), The Salmon of Doubt, 2002.

Het prentje: stemmen zoals het in de natuur der dingen ligt, gewoon op papier.

Woordenschat

Spaanse onderzoekers vonden iets interessants. Als je mensen morele dilemma's presenteert in hun moedertaal dan wel in hun tweede taal, dan maakt dat een verschil. In die tweede taal blijken ze, als je de onderzoekers volgt, eenduidiger en dus rationeler te zijn dan in die eerste. Met een slag om de arm, verklaren ze dat met een psychologentheorie over twee cognitieve systemen in ons brein en hoe we in de moedertaal gemakkelijker terugvallen op dat deel waarin we wat luier zijn en in de tweede taal op het andere deel waar logisch wordt geredeneerd (meer hier).

Het interessante is dat het gaat om onderzoek waar je mensen morele dilemma's voorlegt. Mag je één mens opofferen om er meerdere te redden? Zal je die ene die je moet opofferen zelf een zetje geven als je er twee andere mee kan redden? Doe je het als je er vijf kan redden, tien, dertig? Dat soort fijne dingen. Dilemma's gaan over keuzeproblemen. Je moet een keuze maken waarbij de alternatieven allebei onaantrekkelijk zijn. In dat soort gevallen is geen goed antwoord mogelijk. De vraag is dan ook of je hier van meer of minder rationele oplossingen kunt praten.

Terug naar de taaldimensie. Een alternatieve verklaring ten behoeve van de onderzoekers: in een taal die we niet helemaal goed beheersen spreken we gemakkelijker in absolute termen, gewoon omdat we niet over de woorden beschikken om meer complexe oordelen te formuleren. Dat overkomt ons allemaal. In de moedertaal kunnen we genuanceerd uitleggen waarom we iets mooi vinden; in het Engels vallen we terug op enkele stopwoorden. Wellicht is dat ook wat de onderzoekers constateerden. Morele kwesties die je in je moedertaal niet alleen in vele dimensies kunt begrijpen maar ook onder woorden brengen, kan je onmogelijk tot een eenduidig ja/neen, wit/zwart, opofferen/niet-opofferen herleiden. In een taal die je minder goed beheerst doe je dat noodgedwongen wel.

Bezoek -dat doe je niet voor je plezier- een congres van menswetenschappers. Iedereen praat een soort Engels, vrijwel niemand beheerst die taal. Dan hoor je mensen die vermoedelijk heel slim zijn, vaak nogal banale dingen beweren. Dat komt niet door die menswetenschappen. Dat komt door de taal. De sprekers proberen wat er in hun moedertaal in hun hoofd zit, te persen in een Engelse woordenschat die daar te klein voor is.

Echt belangrijke dingen -en dus ook het beredeneren van morele dilemma's of het beoefenen van de menswetenschappen- doe je best in je eigen taal.*

Het prentje: Pieter Breughel de oudere (1525-1569), De Toren van Babel, ca. 1563. Een historisch moment: zo ongeveer de laatste keer dat we nog één taal spraken.

* Zo is het bijzonder gemakkelijk een I love you te laten vallen. Je geliefde in je eigen taal vertellen dat je hem of haar graag ziet, valt moeilijker. Dan besef je wat de consequenties van je woorden zijn. Dat is soms schrikken.

Tromgeroffel

"Wanneer we jong zijn, denken we dat de gebeurtenissen en personen, die voor ons verdere leven belangrijke gevolgen zullen hebben, hun opkomst door tromgeroffel en trompetgeschal  vooraf laten gaan, maar als we op onze oude dag op ons leven terugkijken dan blijkt dat ze allemaal heel stilletjes en bijna ongemerkt via de achterdeur ons leven zijn binnengeslopen."

Arthur Schopenhauer, Bespiegelingen over levenswijsheid, 1851.

Het prentje: de jonge Schopenhauer meent in de verte tromgeroffel te horen. Ludwig Sigismund Ruhl (1794-1887), Portret van Arthur Schopenhauer,  1815.

Kritisch panel

Zo, jongens en meisjes. Er zijn weer heel wat leuke nieuwe plaatjes op de markt. Ons panel (prentje) beluisterde ze stuk voor stuk en dit kon de toets van de kritiek doorstaan: Louis Prima, Just a Gigolo - I ain't got nobody (filmpje).

Ja, beste vriendjes, 1959 belooft een mieters muzikaal jaar te worden.

Altijd fout

"Good manners are a small but constant adjustment to the reasonable expectations or needs of others, little tokens acknowledging their right to a certain space."

Simon Blackburn, Mirror, Mirror. The Uses and Abuses of Self-Love, Princeton U.P., 2014.

Het prentje: met je voeten op de zetel: vrijwel altijd fout. Géén goede manieren.

Annibale Carracci

Gisteren publiceerden we een stukje over honden dat we illustreerden met een tekening van Annibale Carracci. Vandaag nog eentje van Carracci: het verbazend modern ogende, niet gedateerde maar uit de zestiende eeuw stammende Portret van een man in profiel.

Dat geeft de gelegenheid een terzijde te plaatsen. Een populaire theorie wil dat depressie een moderne mensen-ziekte is, veroorzaakt door het jachtige, competitieve gedoe. Wie al eens een boek leest weet dat, voor zover we kunnen teruggaan, melancholia altijd al als een erkende kwaal werd beschouwd, die in het bijzonder -mogelijk omdat het van hen werd gedocumenteerd- de meer kunstzinnig of beschouwend ingestelde mensen trof.

Annibale Carracci was grote delen van zijn schildersloopbaan buiten strijd, geveld door de zwarte humeuren, zoals dat toen heette. In het overlijdensbericht van de schilder werd de doodoorzaak omschreven als "estrema malinconia accompagnata da una fatuità di mente e di memoria che non parlava né si ricordava".

Moderne mensen denken te vaak dat ze bijzonder zijn.

Mensen-lezen

Honden zijn goed in mensen-lezen. Bijna zo goed als mensen, maar vooral veel beter dan onze naaste biologische verwanten, de chimpansees. Honden kunnen, dat is experimenteel bewezen, de meest subtiele menselijke signalen interpreteren. Chimpansees niet, of zijn daar alleszins niet in geïnteresseerd. Dat is voor biologen -en hondenvrienden- een interessant gegeven.

Als honden meer mensenkennis hebben dan chimpansees, dan lijkt dat ervoor te pleiten dat ook bij dieren cultuur belangrijker is dan natuur. Honden leven een paar duizend jaar in de nabijheid van de mens en zijn samen met ons geëvolueerd. Chimpansees delen weliswaar meer genetisch materiaal met ons, maar evolueerden los van de mens.

Uiteraard hebben de aanhangers van de natuurtheorie ook een punt als ze tegenwerpen dat mensen honden wellicht hebben geselecteerd op hun sociale vaardigheden. We begonnen met de meer sociale wolven uit te kiezen en we kweekten op mensen-lezen. Dat verklaart waarom zelfs hondenpuppies, weerom in experimenten, beter scoren dan wolven of chimpansees.

Er bestaan verschillende scholen binnen het vakgebied waarin ze onze vrienden de honden bestuderen. En elk van die scholen heeft weer haar argumenten. In de vaktijdschriften wordt voortdurend benadrukt dat meer onderzoek nodig is, vooraleer we de kwestie of het een zaak is van natuur of cultuur kunnen beslechten. Dat moet de sociale wetenschappers vertrouwd in de oren klinken (meer hier).

Het prentje: Annibale Carracci (1560-1609), Hondenhoofd in profiel, 16 de eeuw.

Heilige Martianen

Katholiek, dat weet niet iedereen, wil eigenlijk zeggen universeel. En universeel, ook daar staat niet iedereen bij stil, betekent inderdaad het hele universum betreffende. In die zin is het ook niet meer dan normaal dat deze paus eindelijk werk maakt van de missionering van de extra-territorialen.

De ambitie van de paus om ook marsbewoners die daar om vragen tot het heilige doopceremonieel uit te nodigen, is nobel en getuigt van de ware katholieke ingesteldheid  (meer hier). Maar daardoor worden wel heel wat nieuwe theologische vraagstukken aangeboord. Als daar bijvoorbeeld zijn: moet het Vaticaan nu werk maken van een eigen ruimteprogramma om zieltjes te gaan winnen op andere planeten? Kunnen ook niet-aardbewoners heilig worden? En wordt het, vermits op andere planeten mogelijk andere natuurwetten gelden, voortaan niet geweldig moeilijk om nog te bepalen welk soort mirakels zullen moeten worden verricht om tot de heiligenstatus te worden verheven?

Theologie: het blijft een boeiend vak.

Het prentje: het is duidelijk dat niet iedereen op het startsein van de paus heeft gewacht om aan extra-territoriale missionering te doen.

Diagonaal

Nu het wereldbekertornooi wel heel erg dichtbij komt, aandacht voor de niet onbelangrijke nevenkwestie van de voetbaltenues. Wat je bijna nooit meer ziet zijn dit soort diagonale banden op de truitjes. Nochtans tezelfdertijd onderscheidend en stijlvol. Veel goede punten dan ook voor het nationale team van Peru dat traditioneel, zoals hier in 1978 in Argentinië, aldus uitgedost ten strijde trok.

Deze keer er niet bij, de Peruanen. Jammer, minstens vanuit vestimentair oogpunt.

Leesgewoonten

A Study Of Reading Habits

When getting my nose in a book
Cured most things short of school,
It was worth ruining my eyes
To know I could still keep cool,
And deal out the old right hook
To dirty dogs twice my size.

Later, with inch-thick specs,
Evil was just my lark:
Me and my cloak and fangs
Had ripping times in the dark.
The women I clubbed with sex!
I broke them up like meringues.

Don't read much now: the dude
Who lets the girl down before
The hero arrives, the chap
Who's yellow and keeps the store
Seem far too familiar. Get stewed:
Books are a load of crap.

Philipp Larkin, A Study Of Reading Habits, uit The Whitsun Weddings, 1964.

Het prentje: Henri Lebasque (1865-1937), Jonge lezer, z.j.

PS: morgen en overmorgen verschijnen we niet. Leuk voor u: meer tijd om boeken te lezen.

Jazzkoeien

De vraag wordt wel eens gesteld of dieren eigenlijk van jazz houden. Uiteraard. Maar wat minder mensen weten is dat de verschillende diersoorten er ook uitgesproken meningen over de verschillende jazzgenres op na houden. Koeien houden bijvoorbeeld nogal nadrukkelijk van traditionele jazz: dixieland, swing, dat soort dingen. Af en toe heb je in de veestapel inderdaad wel eens een jong kalf dat dweept met bebop of een nog niet volgroeide stier die indruk wil maken en laat weten dat hij voor free jazz gaat. Dat soort jeugdzondes komt in de beste koeienstal voor.

Maar in alle eerlijkheid: koeien vinden de goede ouderwetse krakers uit New Orleans nog het allerleukst, zoals dit filmpje duidelijk bewijst (hier).

Het prentje: ijsberen zijn dan weer heel erg fan van hot jazz. Terwijl bruine beren, gek genoeg, nogal fanatiek cool jazz prediken.

Existentieel

"Freddie experienced the sort of abysmal soul-sadness which afflicts one of Tolstoy’s Russian peasants when, after putting in a heavy day’s work strangling his father, beating his wife, and dropping the baby into the city reservoir, he turns to the cupboard, only to find the vodka bottle empty."

 P.G. Wodehouse, Jill the Reckless, 1920.

Betreffende

Zeer geslaagde compilatie, prachtige foto, lelijk lettertype: het verdict betreffende Dexter Gordon, Ballads. Is er dan niemand bij de platenfirma die beseft dat er een reputatie hoog te houden valt? Ooit waren de platenhoezen van Blue Note kleine kunstwerkjes. Nu slagen ze er in een klassieke foto (Dexter Gordon at the Royal Roost, New York City, 1948 - Herman Leonard) te verknoeien door er een belachelijk fout lettertype op te kleven. Er zijn voor lichtere vergrijpen lijfstraffen uitgedeeld.

Hieronder de originele foto, maar eerst, uiteraard, een stukje Dexter Gordon: Willow Weep For Me, oorspronkelijk uit Our Man in Paris, 1963 (muziekje).

Het verschil

The difference between the most dissimilar characters, between a philosopher and a common street porter, for example, seems to arise not so much from nature as from habit, custom, and education. When they came into the world, and for the first six or eight years of their existence, they were perhaps very much alike, and neither their parents nor playfellows could perceive any remarkable difference. About that age, or soon after, they come to be employed in very different occupations. The difference of talents comes then to be taken notice of, and widens by degrees, till at last the vanity of the philosopher is willing to acknowledge scarce any resemblance.

Adam Smith, The Wealth of Nations, Book 1, Chapter 2, 'Of the Principle which gives occasion to the Division of Labour', 1776.

De terugkeer

Op vraag van nogal wat lezers: de terugkeer van Angie Dickinson. Altijd welkom, Angie Dickinson.

Regeerwerk

A major concern in A Song of Ice and Fire and Game of Thrones is power. Almost everybody wields power badly. 

Ruling is hard. This was maybe my answer to Tolkien, whom, as much as I admire him, I do quibble with. Lord of the Rings had a very medieval philosophy: that if the king was a good man, the land would prosper. We look at real history and it’s not that simple. Tolkien can say that Aragorn became king and reigned for a hundred years, and he was wise and good. But Tolkien doesn’t ask the question: What was Aragorn’s tax policy? Did he maintain a standing army? What did he do in times of flood and famine? And what about all these orcs? By the end of the war, Sauron is gone but all of the orcs aren’t gone – they’re in the mountains. Did Aragorn pursue a policy of systematic genocide and kill them? Even the little baby orcs, in their little orc cradles?

In real life, real-life kings had real-life problems to deal with. Just being a good guy was not the answer. You had to make hard, hard decisions. Sometimes what seemed to be a good decision turned around and bit you in the ass; it was the law of unintended consequences. I’ve tried to get at some of these in my books. My people who are trying to rule don’t have an easy time of it. Just having good intentions doesn’t make you a wise king.

(Uit een interview met George R.R. Martin in Rolling Stone. Meer hier.)

Het prentje: zelfs de Koning der Koningen maakte er tijdens zijn bewind van het Vorstendom Graceland een potje van. Ruling is hard.

Wraak

wraak

's ochtends

om

half zes

liep

hij

naar het

zwembad

en

flikkerde

alle

handdoeken

op

de

gereserveerde

bedjes

schreeuwend

in

het water

Uit: Nico Dijkshoorn, Alleen in Salou, 2007.

George Borrow

"George Borrow was a walker of awesome stamina and a linguist of almost inconceivable talent, who is said to have been able to speak twelve languages by the time he was eighteen and to have been competently acquainted with more than forty – including Nahuatl, Tibetan, Armenian and Malo-Russian – over the course of his life. In the winter of 1832– 3 the British and Foreign Bible Society invited him at short notice to an interview in London, wanting to see if he could translate the Bible into a number of difficult languages. He walked to the interview from Norwich, covering 112 miles in 27 hours, sustained by a pint of ale, half a pint of milk, a bread roll and two apples . The society liked what they saw and commissioned Borrow to translate the New Testament into Manchu. What Borrow hadn’t told them was that he did not have any Manchu. No problem. Once the job was landed, he acquired ‘several books in the Manchu-Tartar dialect’, and Amyot’s Manchu–French (French!) dictionary. Then he travelled home (by coach, understandably) and shut himself up with the books. Three weeks later he could ‘translate Manchu with no great difficulty’, and fulfilled the society’s commission."

Robert Macfarlane, The Old Ways: A Journey on Foot, Londen, 2012.

Mannen die

"Mannen die hun trui in hun broek dragen, die gaan eenzaam dood."

Nico Dijkshoorn, De Volkskrant, 26.04.2014.

Het prentje: één van de iconen van de truidragende man, Lev Yashin (1929-1990). Keeper van het nationale Sovjet-team van 1954 tot 1979, deelnemer aan liefst vier wereldbekereinderondes. Steevast trui dragend, nooit in broek. Uit een tijd toen relativeren nog voor watjes was, Yashin over de existentiële last van het doelman-zijn: "Een doelwachter die niet lijdt onder de doelpunten die hij moet slikken is geen doelwachter. Een doelwachter moet lijden. Als hij gelaten ondergaat, betekent dat het einde. Dan is wat hij in het verleden heeft bewezen niet meer van tel, dan is er voor hem geen toekomst."

Matisse knipt

Van 17 april tot 7 september. Dat zijn ongeveer honderdvierenveertig dagen. Theoretisch moet het dus lukken om in de Tate Modern te geraken en de tentoonstelling van Henri Matisse's collages te bekijken. Ook al denk je het nu wel te kennen van ontelbare posters en prentbriefkaarten, geconfronteerd met the real thing toch altijd weer bijzonder prettig weerzien: Henri Matisse's knip-en plakwerk.

Dus: van 17 april tot 7 september, Tate Modern, Henri Matisse , The Cut Outs. Meer: hier.

Het prentje: Matisse knipt.

Architectenbal

Architectenbal! Dat is altijd lachen. Van links naar rechts: A. Stewart Walker als de Fuller Building (1929), Leonard Schultze als het Waldorf-Astoria Hotel (1931) , Ely Jacques Kahn als de Squibb Building (1930), William Van Alen als de Chrysler Building (1930), Ralph Walker als 1 Wall Street (1931), D.E.Ward als de althans voor ons onbekende Metropolitan Tower en Joseph H. Freelander al het Museum of the City of New York (1930).

Fangio

Autosport: vandaag redelijk belachelijk, ooit behoorlijk blits. Uit een tijd toen er aandacht was voor de dingen die er echt toededen: die geweldige helm, die stofbril, die chauffeurshandschoentjes, het met leer bekleedde stuur. Achter dat stuur Juan Manuel Fangio. Fangio won 24 van de 52 formule 1-races waaraan hij deelnam, nog steeds een record. Vijf keer wereldkampioen, waarvan de laatste keer op zijn zesenveertigste.

Juan Manuel Fangio. Sterke naam ook. Juan Manuel Fangio.

Laatgotiekers

De term Vlaamse Primitieven, leert wikipedia, "werd vertaald uit het Frans en raakte ingeburgerd door het succes van de zogenaamde 'Exposition des Primitifs Flamands', een grote overzichtstentoonstelling gehouden in Brugge in 1902". Als het over één of ander volk uit de derde wereld ging, dan had je vermoedelijk al een Unesco-commissie die aandrong op een minder stigmatiserende benaming. Terecht, deze keer. Vlaamse Primitieven, dat roept onvermijdelijk iets op van Nobele Wilden, van zich in beervellen hullende jagers en voedselverzamelaars die, als het ware bij toeval, met het achtereind van hun knotsen, wel aardige prentjes bij elkaar griffelden. En dat voor een periode in de schilderkunst waar een niveau van vakmanschap werd bereikt waarover we ons ook nu blijven verbazen.

Daarom: weg met die Vlaamse Primitieven, leve de Vlaamse Laatgotiekers. De laatgotiek wordt overigens ook wel eens als de flamboyante gotiek bestempeld. Dat heeft ook wel iets. Maar we zijn en blijven Vlamingen: liever bescheiden, dan vallen we minder op. Laatgotiekers, dus.

Het prentje: Jan Van Eyck, Portret van Jan De Leeuw, 1436