Als je een klassiek werk leest zijn de hoofdlijnen vaak nog het minst interessant. Die ken je vermoedelijk al wel uit tweede of derde hand. Veel meer tot de verbeelding sprekend zijn de zijdelingse opmerkingen, de dingen die de auteur schrijft zonder er veel aan toe te voegen, omdat hij ze als algemeen gekend of vanzelfsprekend beschouwt. Uit die zijdelingse opmerkingen kan je veel leren. Over de auteur, maar ook over ons.
We lezen Emile Durkheim, De la Division du Travail Social. Daarin gaat het, zoveel herinnert iedereen zich nog wel uit een cursus sociologie uit ver vervlogen tijden, over de evolutie die de samenleving doormaakt van minder tot meer complex. Nadat Durkheim (prentje bovenaan) omstandig heeft uitgelegd waarover het gaat -en Durkheim kàn omstandig uitleggen- probeert hij ook verklaringen te geven.
In de marge van een oplijsting van verantwoordelijke factoren heeft hij het er opeens over dat "il est impossible que les peuples les plus forts ne tendent pas à s'incorporer les plus faibles (...); c'est une loi mécanique de l'équilibre social non moins nécessaire que celle qui régit l'équilibre des liquides."
Dat roept vele vragen op. Bijvoorbeeld: waarom is dat inzicht -toch niet het minste: sterke samenlevingen slorpen op één of andere manier onvermijdelijk zwakkere op- eigenlijk nooit deel geworden van de sociologische canon? Omdat sociologen niet zo geweldig geïnteresseerd zijn in vraagstukken van oorlog en vrede? Omdat ze, vaak van linkse of alleszins wereldverbeterende huize, dit soort opmerkingen -net als Durkheims uitweidingen over schedelomvang- ietwat onkies vinden? Omdat het een beetje te veel lijkt op wat mensen op de trein ook tegen elkaar zeggen als ze filosofisch worden over de wereldpolitiek?
Het gekke is: eigenlijk heeft Durkheim het hier over een wetmatigheid die veel meer tot denken aanzet dan de nogal saaie verbanden tussen soorten recht en types samenleving die hij ook in dit boek onderscheidt en die generaties brave sociologiestudenten ooit uit het hoofd hebben geleerd.
Sociologie kan zoveel boeiender.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten