dinsdag 15 januari 2013

Botsende knikkers

"Als iemand die wij beledigd hebben ons in zijn macht heeft gekregen, is de gebruikelijke methode om hem te vermurwen en van wraak af te houden: hem onderdanigheid betonen en medelijden en deernis in hem opwekken. Toch leiden hieraan volstrekt tegengestelde methodes, zoals een ferm en dapper optreden, soms tot eenzelfde resultaat."
Montaigne, 'Verschillende methodes kunnen tot hetzelfde doel leiden', De Essays.
Een oude droom van de mensheid: de maatschappelijke werkelijkheid, net als de fysieke, ooit in een aantal eenvoudige wetmatigheden kunnen vangen. Dan wordt menselijk gedrag perfect verklaarbaar en voorspelbaar; dan komt alles goed. En daarom laten we ons om de zoveel tijd door weer nieuwe intellectuele modes het hoofd op hol brengen: menselijk gedrag kan worden verklaard vanuit structuren, neen vanuit driften en instincten, neen vanuit genen. Zo'n mode domineert dan voor een poosje de debatten, maar waait onvermijdelijk ook wel weer over. Dan komen we tot bezinning en leggen we er ons bij neer dat het menselijk leven blijkbaar niet van die aard is dat we het ooit, net als tegen elkaar botsende knikkers, in overzichtelijke formules zullen kunnen samenvatten. Tot er weer een nieuwe mode de hoofden op hol brengt.

En het wonderlijke is dat je bij Montaigne al uitgelegd vindt waarom het nooit iets wordt met die eenvoudige wetmatigheden of overzichtelijke formules. "De mens is een verbazend ijdel, complex en veranderlijk wezen. Je kunt er haast geen staat op maken of er algemene uitspraken over doen."

Zo is het maar net.

Geen opmerkingen: