Nieuwe avonturen

Zo, beste lezers, hier houdt het dan op. Zo meteen stappen we het bootje in, nieuwe avonturen tegemoet. U was een fijn publiek, maar dat hoeven we u niet te vertellen, dat weet u zelf ook wel.

De site blijft online beschikbaar. Wie dat wil kan morgen opnieuw beginnen, van achter naar voor, elke dag een stukje. Weer goed voor bijna zeven jaar.

Maak er een prima rest van uw leven van. Dat is ook onze bedoeling. Vaarwel.

Het prentje: Winslow Homer (1836-1910), Canoe in the rapids, 1897. Nog een muziekje om het af te leren? Telex, En route (filmpje).

Na de middeleeuwen

"For 80 per cent of humanity the Middle Ages ended suddenly in the 1950's."

Eric Hobsbawm, The Age of Extremes, A History of the World, 1914-1991, 1994.

(En wat deden die mensen toen ze de middeleeuwen achter zich lieten? Ze ontdekten de mambo: filmpje.)

Willy Ronis

Verantwoordelijk voor de jaarlijkse volksverhuizing naar het zuiden: het artiestenvolk dat pionierde en de charme van oude leegstaande boerenhuisjes en scheefgezakte rieten stoelen ontdekte, dat de lof zong van een eenvoudig landwijntje, een vers geitenkaasje, wat olijven en een homp stokbrood.

En eigenlijk is dat dan weer de schuld van Rousseau. Die zette de toon

“Mijn peren, mijn giuncá [1], mijn kaas, mijn stokbroden en een paar glazen goedkope wijn uit Montferato die zo stroperig was dat je hem wel in plakken kon snijden, maakten van mij de gelukkigste fijnproever van de wereld” 

Jean Jacques Rousseau, Bekentenissen, (vertaling Leo Van Maris), Polak & Van Gennep, Amsterdam, 2008.

Het prentje: Willy Ronis (1910-2009), Le Nu Provençal, 1949 (meer Ronis hier).

[1] Een zachte Italiaanse kaas.

Duidelijke reden

"De mensen denken graag dat je onder alle omstandigheden iets doet met een duidelijke reden."

Georges Simenon, De Blauwe Kamer, 1964.

Vlooientheater

Vermoedelijk betekende het hygiënischer worden van de menselijke leefomstandigheden ook het einde van het vlooientheater. Eigenlijk jammer, want als variétévorm bij uitstek geschikt voor deze tijden van energieschaarste en krimpende budgetten. Lezers die zich afvragen wat ze vanaf 1 september met zichzelf en met hun vrije tijd moeten doen, kunnen mogelijk overwegen zelf een vlooientheatertje te beginnen.

Bonus: ene Ukulele Jim bezingt de wonderen van The Jumping Flea Circus (muziekje).

Nuttig

What do you find particularly useful in Stoicism?

The basic idea that I find useful in Stoicism is that it’s all in your attitude. Shit happens, but what distinguishes those who are coping from those who aren’t is how they react. There is no requirement to suffer, it’s a self-imposed thing. 

Uit een interview met John Lloyd (meer hier). Good stuff.

Het prentje: vermoedelijk ook wel op één of andere manier nuttig, het hoofddeksel van de mevrouw op het prentje. En indien niet onmiddellijk nuttig, toch best wel leuk. En dat kan dan ook weer geen kwaad.

Place de Brouckère

Hoe zou het nog in Brussel zijn? Even meekijken met de webcam op de vijfde verdieping van het Continental Hotel op het de Brouckèreplein  (hier). En er Django Reinhardt bijhalen: Place de Brouckère (muziekje).

Het komt allemaal goed vandaag. À l'aise.

Tullio Cralli

Net zoals het vreemd blijft een borstbeeld te zien waarop de uitgebeelde een bril draagt, went het ook nooit schilderijen te zien met daarop mensen die dingen doen die je nooit op klassieke schilderijen zag: valschermspringen, bijvoorbeeld. De Italiaanse Futuristen vonden dat ook en bedachten zelfs een nieuw genre: de aeropittura, schilderkunst over en voor het luchtvaarttijdperk.

De tijd is overigens onbarmhartig: de futuristische schilderijen ogen vandaag gezellig ouderwets, een beetje steampunk zelfs. Dat is zo ongeveer het ergste dat de futuristen, die puistjes kregen van alles wat naar nostalgie neigde, had kunnen overkomen.

Het prentje: Tullio Cralli (1910-2000), Net voor de parachute opengaat, 1939.

Ontoereikendheid

Der Mensch lebt durch den Kopf der Kopf reicht ihm nicht aus versuch es nur; von deinem Kopf lebt höchstens eine Laus. Denn für dieses Leben ist der Mensch nicht schlau genug niemals merkt er eben allen Lug und Trug. Ja; mach nur einen Plan sei nur ein großes Licht! Und mach dann noch´nen zweiten Plan gehn tun sie beide nicht. Denn für dieses Leben ist der Mensch nicht schlecht genug: doch sein höch´res Streben ist ein schöner Zug.

Ja; renn nur nach dem Glück doch renne nicht zu sehr! Denn alle rennen nach dem Glück Das Glück rennt hinterher. Denn für dieses Leben ist der Mensch nicht anspruchslos genug drum ist all sein Streben nur ein Selbstbetrug. Der Mensch ist gar nicht gut drum hau ihn auf den Hut hast du ihn auf den Hut gehaut dann wird er vielleicht gut. Denn für dieses Leben ist der Mensch nicht gut genug darum haut ihn eben ruhig auf den Hut.

Bertolt Brecht zingt, uit de Dreigroschenoper, 'Das Lied von der Unzulänglichkeit des menschlichen Strebens': (muziekje).

Het prentje: Rudolf Schlichter, Bertolt Brecht, 1926. (Met dank overigens aan cc. voor de muzikale tip.)

PS. Er wordt overal veel goeds geschreven over de nieuwe Brecht-biografie van Parker. Om te onthouden (meer hier).

Trieste clowns

Goed stuk van David Weigel. Over waarom mensen die ogenschijnlijk niets hebben om over te klagen, toch wegzakken in depressies. Weigel vat mooi samen wat de Zwarte Hond je op kwade momenten komt influisteren:

One: You earned none of what you have. You're a fraud. People are going to find out. Everything your critics have said about you, is completely right.

Two: All that other stuff you feel, the negativity and the screw-ups? You definitely earned that, because you're meant to fail. You've succeeded, and you still feel this way? Why, that's proof that you won't possibly feel better.

Three: Nobody truly likes you. They can desert you at any moment. They're succeeding, and you're not.

Al even niet gezien, onze Blackie. Houden zo, Blackie.

Complexiteit

Natuurkundigen kunnen zonder probleem uitleggen waarom, als je een kussen naar omhoog gooit, het onvermijdelijk terug naar beneden komt. Ze kunnen, dat wordt al iets complexer, ook met redelijk grote zekerheid voorspellen waar dat kussen precies terecht zal komen. Stel dat we de donsveertjes uit de kussensloop pulken en vervolgens omhoog gooien. Weerom zullen de natuurkundigen kunnen uitleggen waarom de veertjes uiteindelijk op de grond zullen terechtkomen. Voorspellen welk veertje precies waar zal eindigen, is evenwel onmogelijk.

En nu over naar de menswetenschappen. Economen en sociologen kunnen best wel samenhangen verklaren en voorspellen van het niveau van dat omhoog gegooide en weer neergedaalde kussen. Ze kunnen bijvoorbeeld, om het maar even bij heel eenvoudige samenhangen te houden, voorspellen dat als de overheid de huurprijzen bevriest, er schaarste zal optreden op de huurmarkt, of dat, als je uit een gegoed en gestudeerd milieu komt, de kans dat je het op school wel zal redden, groot is. Dat is niet zo geweldig complex. Voorspellen waar en wanneer de volgende economische crisis uitbreekt of welk kindje precies hoeveel punten zal halen in het eerste jaar aan de universiteit, komt al dichter in de buurt van de omhoog gegooide donsveertjes en dat zal dus niet lukken wegens te complex.

Als we dat - de complexiteit van de te verklaren dingen- zouden begrijpen, dan zouden we ook geen onrealistische verwachtingen ten aanzien van de menswetenschappen koesteren, om er ons dan vervolgens teleurgesteld van af te keren.

Het prentje: James Meade, Nobelprijswinnaar Economie in 1977, poseert voor een nu nagenoeg vergeten wonder van economisch vernuft. Ene Bill Phillips maakte een hydraulisch model van hoe de economie geacht werd te werken. De gedachte was dat de economie was als een buizensysteem. Als je water van het ene buisje naar het andere compartiment -van de banken naar de consumenten- pompte, kon je voorspellen wat de rentevoeten en wat niet nog al deden. Dacht men. Meer hier. Hier zie je hoe de machine werkt/niet werkt (filmpje).

Traagheid

Onderschat: het nut van traagheid. De jongste winnares van de Field-Medal (de Nobelprijs wiskunde a.h.w.)  legt uit:

Mirzakhani likes to describe herself as slow. Unlike some mathematicians who solve problems with quicksilver brilliance, she gravitates toward deep problems that she can chew on for years. “Months or years later, you see very different aspects” of a problem, she said. There are problems she has been thinking about for more than a decade. “And still there’s not much I can do about them,” she said.

Knap achtergrondstuk, via Wired (hier). Het prentje: via Business Week.

De Profundis

De Profundis

Hadden wij nimmer nog zwanen gezien,
zòuden wij hen op het water ontwaren,
o, wij zouden van vreugde vervaren-
lachen en schreien misschien.

Hadden wij nimmer nog zwanen gezien,
vlogen zij òver met ruisende slagen,
o, wij zouden dit duister verjagen-
eindelijk bevrijd zijn misschien.

Uit: Ida Gerhardt (1905-1997), Het Sterreschip, 1979

Het prentje: Hilma af Klint (1862-1944), Zwanen, 1914-15.

Blootstelling

Blootstelling op jeugdige leeftijd aan films met Lauren Bacall is niet goed voor de relationele ontwikkeling. Onvermijdelijk maak je dan van Lauren Bacall de standaard, waardoor de lat vervolgens wel heel hoog komt te liggen. Soms groeit met de jaren evenwel het inzicht dat je zelf wellicht ook niet echt zou slagen in de Humphrey Bogart-test en dan komt het toch nog goed. Soms.

Geheim agent

"The only certainty about secret agents is that one can be certain of nothing."

Jonathan Miles, The Nine Lives of Otto Katz, London, 2010

Madurodam

Made in Madurodam

Wat gebeurde er met
reserve-luitenant Maduro?

Hij offerde zijn leven (1916-1945)
voor het vaderland.

*

De kroketten in het restaurant
zijn aan de kleine kant.

*
De uitgang heeft vertrouwde afmetingen.


Uit: C.B. Vaandrager, Totale poëzie, 1981

Het prentje: Madurodam, 1970.

Kuifjesromantiek

Plaatsen waar we wel hadden willen komen? Het Shanghai -en bij uitbreiding het China- van tussen de twee wereldoorlogen. Dat heeft natuurlijk veel met Kuifjesromantiek te maken, De Blauwe Lotus en dat soort dingen. Wat ons zo mogelijk nog gelukkiger zou kunnen maken? Een fijne cd vinden, met de muziek die in de boitten van die dagen werd gespeeld. Zoals bijvoorbeeld deze Chinese versie van iets dat opvallend op de Lambeth Walk lijkt. Uit 1938, Zhang Fan, Flying All Over The Dancefloor (muziekje).

(Voor fans van Breaking Bad: inderdaad, reeks 3, aflevering 13. Gale Boetticher speelt ten dans.)

Overblijfsel

Misschien ook een overblijfsel van onze kindertijd: de neiging om in conflicten altijd weer de vraag te willen stellen wie er nu als eerste begon. Zoals kleutertjes geduldig te horen krijgen van moeders en kinderjuffen: het doet er niet toe wie er als eerste begon, hou er gewoon mee op. Conflicten gaan, eens begonnen, een eigen leven leiden. De ene partij slaat de andere, de andere partij slaat terug, maar geeft daardoor de ene partij weer een reden om terug te slaan, waarop de andere partij... Op dat moment is de vraag stellen wie begonnen is, al lang niet meer aan de orde: iedereen is dan wel al een keer aangevallen of aanvaller geweest

Misschien is er ook een ander overblijfsel van onze kindertijd in het geding: de neiging om partij te kiezen. In kleuterogen zijn de dingen onverbiddelijk wit of zwart, goed of slecht. Maar zoals kleutertjes geduldig te horen krijgen van moeders en kinderjuffen: soms is het gewoon niet zo eenvoudig.

Het prentje: een cruciaal moment in elk escalerend conflict, het moment waarop mensen er niet langer hun hoofd bij houden.

Simon Leys

Deze week overleden, een groot Belgisch auteur: de onder het pseudoniem Simon Leys schrijvende Franstalige Antwerpenaar Pierre Ryckmans. Toen het verlichte deel van de mensheid achter Mao aanliep en de lof zong van de Culturele Revolutie, beschreef Leys -gediplomeerd sinoloog- hoe het er daadwerkelijk in China aan toeging. Dat maakte hem toen niet populair ter linkerzijde. Eigenlijk altijd zo goed als onbekend in eigen land, internationaal een grote naam. Uit een essaybundel uit 2008, 'Le Bonheur des petits Poissons', dit stukje over het lezen van romans :

Il y a quelques années – vous en souvenez-vous ? – l’acteur anglais Hugh Grant fut arrêté par la police de Los Angeles, comme il se livrait dans un lieu public, en compagnie d’une dame de la nuit, à une activité particulièrement privée. Pour le commun des mortels, pareille mésaventure serait simplement embarrassante mais, pour un acteur aussi célèbre, elle aurait pu avoir des conséquences catastrophiques : toute sa carrière hollywoodienne parut un moment sur le point de sombrer. Au milieu de ce marasme, il fut interviewé par un journaliste américain, qui lui posa une question …très américaine : « Recevez-vous maintenant les conseils d’un psychothérapeute ? – Non, répondit Grant, en Angleterre, nous lisons des romans. »

Het prentje: Simon Leys (foto Ray Strange/Newspix). Komt uit de New York Review of Books, waar Ian Buruma een mooi stuk ter nagedachtenis van Leys schreef: 'The Man Who Got It Right '(hier). Marc Vanfraechem bracht het citaat over Hugh Grant terug in de herinnering (hier).

Schuilen

Mensen vragen wel eens: wat doen dieren als het hard regent. Het antwoord is weinig spectaculair: schuilen. Zoals hier bijvoorbeeld de sikaherten in het Japanse Nara.

Mensen denken te gemakkelijk dat dieren heel anders zijn dan mensen. De vraag is of dieren dat ook denken. Wie het weet, mag het zeggen.

Het prentje: via Frans de Waal

Het einde nadert

Lezers en lezeressen, gegroet.

Aan alle mooie liedjes etc, etc. Om iedereen de tijd te geven zich op het onvermijdelijke voor te bereiden, nu alvast dit bericht. Op het einde van deze maand houden we er mee op. Goed zeven jaar, ongeveer elke dag een berichtje. Het is wel geweest.

Er zijn -en nu richten we ons in het bijzonder tot wie na het lezen van de vorige paragraaf in opperste vertwijfeling verkeert- massa's andere dingen die je kunt doen, nu de vertrouwde dagelijkse berichtjes achterwege zullen blijven. Ga naar buiten, bespreek met buurvrouw/man het weer, veroorloof je een ganse dag geen mening over de prangende onderwerpen uit de wereldpolitiek, eet een ijsje, ga eens kijken of de wintermode al in de winkels hangt. Doe, met andere woorden, leuke dingen. Dat zijn wij ook van plan.

Ajuus.

Meningen spuien

Iemand enig idee waarom we met zijn allen eigenlijk voortdurend meningen spuien over dingen waar we (a) niet geweldig veel van af weten en (b) geen vat op hebben en dus niets aan kunnen doen? Eén mogelijkheid zou kunnen zijn dat we elkaar proberen te overtuigen. Vermits de meeste mensen echter ook de hele tijd meningen spuien als ze onder gelijkgezinden zijn waar er dus weinig valt te overtuigen, moet er meer aan de hand zijn.

Mogelijk ligt de verklaring echter precies bij die gelijkgezinden. Meningen spuien is een manier om even de groepscohesie af te tasten. Even voelen of de neuzen nog in dezelfde richting staan, of iedereen wel mee is. Meningen spuien wordt dan een manier om de spreekwoordelijke schapen van de bokken te scheiden: wie hoort erbij, wie niet.

Het zou kunnen.

Het prentje: Richard Caton Woodville, Politics in an Oyster House, 1848.

IJskreemweer

“It is a grave error to assume that ice cream consumption requires hot weather.”

Anne Fadiman. Meer hier.

De liefde

Na eerder al de formule te hebben gevonden die geluk binnen ieders mogelijkheden brengt, heeft de wetenschap nu ook de geheimen vaneen goed huwelijk ontcijferd:

In a recent study published in the Journal of Experimental Social Psychology, researchers Norbert Schwarz and Spike W.S. Lee put some of our most common romantic metaphors to the test. They wanted to know: Is it better to say things like your partner is your "other half" and your "soulmate?" Or would you be better off thinking about love as a "journey" and being proud of "how far you've come?"

These outlooks were divided into two categories -- unity ("my other half") and journey ("how far we've come") -- to test couples' relationship satisfaction. After getting couples to conjure these metaphor types in three ways -- through words, through pictures and through nonverbal tasks, like puzzles -- the researchers found that participants in the "unity" frame of mind were much less able to handle relationship conflict.

"When people think about their relationship in terms of unity -- that they were 'made for one another' and so on -- it makes them vulnerable when a conflict comes up," Schwarz told The Huffington Post. "Because a conflict indicates that maybe you were not 'made for one another' -- you're fighting after all."

On the other hand, folks who were in the journey frame of mind were just as satisfied with their relationship whether they were in conflict or not. This type of thinking is echoed in traditional wedding vows ("for better or for worse, for richer, for poorer...").
(meer hier).

Fruitknijpen

Wat niet zoveel mensen schijnen te weten -ofschoon ze het hadden moeten weten - is dat er in het Hiernamaals niet wordt gelachen met fruitknijpers. Wie in dit leven argeloos in supermarkt of aan het groentekraam in perzik of abrikoos knijpt om de rijpheid ervan te testen, zal daar later zo niet eeuwig dan toch een flinke poos voor branden.

De Allerhoogste was nochtans duidelijk: Gij zult niet begeren uws naasten huis; gij zult niet begeren uws naasten vrouw, noch zijn dienstknecht, noch zijn dienstmaagd, noch zijn os, noch zijn ezel, noch iets, dat uws naasten is (Exodus 20:17). Dus: vanaf het moment dat je je perziken en abrikozen hebt betaald, zijn ze van jou. Dan mag je er in knijpen dat het een lieve lust is. Desnoods vraag je de hele familie op bezoek om samen fruit tot moes te knijpen: whatever gets you through the night. Maar zolang fruit in groentekraam of supermarkt is uitgestald en dus nog steeds eigendom is van de verkoper, blijf je er met je fikken van af.

Zo eenvoudig is het.

Het prentje: Sophie Dunlop, Medieval Pears, 2007. Aankomen is kopen.

In een formule

Uit Time Magazine, 4.8.2014:

This Is the Equation for Happiness

Researchers at University College London were able to create an equation that could accurately predict the happiness of over 18,000 people, according to a new study.

First, the researchers had 26 participants complete decisionmaking tasks in which their choices either led to monetary gains or losses. The researchers used fMRI imaging to measure their brain activity, and asked them repeatedly, “How happy are you now?” Based on the data the researchers gathered from the first experiment, they created a model that linked self-reported happiness to recent rewards and expectations.

Then, in their study published Monday in the Proceedings of the National Academy of Sciences, the researchers tested their model by having 18,420 people play a smartphone game called The Great Brain Experiment for points. They found that their equation was also accurate at predicting the gamers’ happiness.

The researchers were not surprised by how much rewards influenced happiness, but they were surprised by how much expectations could. The researchers say their findings do support the theory that if you have low expectations, you can never be disappointed, but they also found that the positive expectations you have for something—like going to your favorite restaurant with a friend—is a large part of what develops your happiness.

The fact that the researchers could accurately predict happiness was notable, but the implications are even better. Having a predictable standard for how people respond to moment-to-moment gains and losses could actually make mood disorders easier to understand by learning how someone with a mood disorder differs in their reactions to events.

Lang rolt,

Lang rolt, een bol van klank, de knal van 't schot,

Lang rolt, een bol van klank, de knal van 't schot,

bonzend van wand tot wand, 't gebergte rond:
het dier, door 't vals onzichtbare gewond,
kruipt, om de rand, in scheef verlichte grot;

en pijnlijk trekt hij met verbrijzeld bot,
hinkend, een smal rood streepje over de grond;
diep, ver van 't bos, waar hij zijn voedsel vond,
daar gaat hij dood in 't donker; en verrot

Hem, die vol toekomst zwerft door wildernis
van jong gevoel, treft soms, die zeker is
van 't goed gemikte woord, in tere plek:

voor 't ongeluk, dat in zijn leven viel,
vlucht hij naar 't ondergrondse van zijn ziel,
en kan niet meer naar boven; en wordt gek.

J. A. Dèr Mouw (1863-1919), Volledig dichtwerk, G.A. van Oorschot , Amsterdam 1986

Het prentje: William Michael Harnett (1848-1892), The Faithful Colt,1890

Voorschotelbaar

Een meer dan intrigerend boekwerkje: nieuwe en bovendien dan ook nog eens verleidelijke manieren om bananen voor te schotelen.

En dat doet uiteraard denken aan deze jammer genoeg vergeten klassieker: "I Like Bananas Because Bananas Got No Bones". Uit 1936, George Elrick, aka. The Smiling Voice Of Radio: muziekje.

Batboogie

Mensen vragen wel eens: en wat doet Batman zoal in het weekend? Batman plaatst graag een danspasje, dat is geen geheim. Gisteren door één van onze fotografen gespot bij het beoefenen, in het gezelschap van een tot nader order anoniem gebleven jongedame, van de batboogie. Vandaag op deze site. Het betere journalistieke werk, als het ware.

Monk in Polen

Met echte bewegende beelden erbij: Monk in Polen. Warschau 1966 om precies te zijn. Zolang Stalin leefde was jazz in Polen, net als in de andere Oostbloklanden, taboe. Daarna kon het wel weer en toerden nogal wat grote namen ook achter het IJzeren Gordijn. In 1966 dus ook Thelonius Monk, zoals dit concert bewijst (filmpje).

Levenslessen

Life lessons aren't really important. Remain dignified, dress well, be good to other people and you'll be fine.

Manolo Blahnik, ontwerper, geeft de allerbelangrijkste levensles. Meer hier.

Het prentje: onze vrienden de Beatles laten zien dat het mogelijk is ook op het strand enige waardigheid te behouden. Een bijzondere vermelding voor George Harrison, helemaal het heertje in deze outfit.

Vreemde talen

Vreemde talen zijn als een verjongingskuur voor de gedachten

Benjamin Constant (1767-1830), Adolphe, 1816.

Gisteren/vandaag

The biggest mistake we make is trying to square the way we feel about something today with the way we felt about it yesterday. You shouldn’t even bother doing it. You should just figure out the way you feel today and if it happens to comply with what you thought before, fine. If it contradicts it, whatever. Life goes on.

Maar levenslessen van Malcolm Gladwell: hier.

Het prentje: Vilhelm Hammershøi (1864-1916), Støvkornenes dans i solstrålerne (Stofdeeltjes dansend in de zonnestralen), 1900.

Bertolt zingt

Bertolt zingt! Komt dat horen! Bertolt zingt! Bertolt Brecht brengt Die Moritat vor Mackie Masser ten gehore. Vermoedelijk uit 1929. Als je goed luistert hoor je op de achtergrond de beurs crashen (muziekje). Wie wil meezingen vindt hier tekst.

Authentiek

Wat heet authentiek? Wij hebben de gewoonte oude Grieken en Romeinen in toga en op sandalen af te beelden; onze middeleeuwse vrienden kozen voor een meer eigentijdse benadering, zoals hierboven Epicurus, in de uit 1493 stammende Kroniek van Nuerenberg, bewijst. Noch wij, noch de middeleeuwers waren er destijds bij. Gaan we dan beter voort op de klassieke standbeelden? Hoe betrouwbaar zijn die? Maken we ons niet allemaal wat deftiger en eleganter als we op de foto gaan? Zal dat bij Grieken en Romeinen anders zijn geweest als de beeldhouwer langs kwam? Dus, nogmaals: wat is authentiek?

De etymologie helpt de kwestie alleszins in perspectief te plaatsen:

Ontleend aan Frans authentique [12e eeuw] < Latijn authenticus ‘met eigen hand voltrekkend, veroorzakend’ < Grieks authentikós van het zn. authéntēs ‘die zelf doet’, gevormd uit autós ‘zelf’ (zie → auto-) en *héntēs ‘volbrenger’, aanvankelijk vooral als rechtsterm gebruikt.

Vermits de  illustratoren van de bovenvermelde kroniek de illustraties eigenhandig maakten, is de Epicurus in kousenbroek en tuniek net zo authentiek als zijn hedendaagse neefje op sandalen en in toga. Eigenlijk wel jammer dat een mens er binnen een paar honderd jaar niet meer bij is om te zien hoe ze oude Grieken en Romeinen dan afbeelden.

Fietsprestatie

Als alles normaal verloopt, zit de Tour de France er vandaag op. Dat is geen slechte zaak. Dan kan alle aandacht weer gaan naar de echt belangrijke en werkelijk tot de verbeelding sprekende fietsprestaties. Die van de anonieme hond op bovenstaand prentje bijvoorbeeld.

Spek en zuurkool

De ouden, ze kenden het leven. In de cantate Der Weiberorden laat Teleman een jong meisje, op de vooravond van haar huwelijk vertellen, hoe het is een man te kussen: "Es schmecket wie Speck und Sauerkraut". Het smaakt als spek en zuurkool.

De ouden, ze kenden het leven.

Het prentje: Een bijzonder mooie uitvoering van een een aantal wereldse cantates van Georg PhilippTelemann. En een muziekje erbij, maar jammer genoeg niet uit die collectie: de sopraan Claudia Patacca zingt, begeleid door Musica ad Rhenum onder leiding van Jed Wentz, de cantate Der Weiberorden  (muziekje).

Huisnummers

Pierre Choderlos de Laclos (1741-1803) schreef de beroemde briefroman Les Liaisons Dangereuses, in een niet zo ver verleden nog verschillende keren verfilmd, onder meer door Stephen Frears met Jon Malkovich en Michelle Pfeiffer als Valmont en Cécile de Volanges (prentje). Voor de kost was Choderlos de Laclos legergeneraal en als hobby bedacht hij een systeem om Parijs van straatnamen en huisnummers te voorzien. Tijdens de Revolutie voerde de Prefect van het departement Seine op de 15 Brumaire van het jaar IX (1800) een op Choderlos de Laclos' systeem gebaseerd stelsel in. Dat stelsel is nog altijd in voege.

Denk daar meer eens aan de volgende keer je door Parijs kuiert.

Vorm of vent

"Een dichter schreit niet", schreef Martinus Nijhoff (prentje): hij beweegt de lezer tot tranen toe, zonder evenwel zelf in snotteren uit te barsten. Je schrijft niet, o wee, wat ben ik triest, je schrijft op zo'n manier dat de lezer zelf tot die conclusie komt. Het gaat met andere woorden niet om je persoon, het gaat om het resultaat. Nog altijd een goede raad overigens voor wie wel eens meent iets op papier te moeten zetten.

Vroeger was poëzie trouwens gewoon vechtsport en af en toe gingen dichters gewoon met elkaar op de vuist. Zo verschilden Edgar du Perron en Martinus Nijhoff van mening over wat nu het belangrijkste in een gedicht: de vorm of de vent, met andere woorden: de techniek of de persoonlijkheid. Du Perron, de jonge garde en de vent voorstellend, nam het op tegen Nijhoff, de gevestigden en de vorm uitbeeldend. Du Perron brengt verslag uit:

In de vestibule van de Américain heb ik hem toen verteld wat ik tegen hem had, maar zoodra ik gekomen was tot de verklaring dat hij eigenlijk behoorde tot de ouweloelen, sprak hij weer van uitknokken en naar buiten gaan, waarop ik hem [...] naar buiten ben gevolgd, en we op de kinderachtigste manier, daar bij de stoep van de Américain, elkaar 2 of 3 vuistslagen hebben verkocht.

[...] hij schijnt te krabben als hij vecht, althans ik merkte dat ik bloedde aan mijn bovenlip, waarvan hij een stukje vel had afgekrabt, maar het stond heel mooi, want er was althans een bloedzakdoek bij, die in de kronieken van 'de Kring' wel zal uitdijen tot minstens 2 bloedneuzen. 

Daaraan herken je de vent versus vorm-controverse: voor du Perron is de manier waarop je het doet belangrijker dan het resultaat. Dat Nijhoff krabt als hij vecht, wordt als een minpunt ervaren: zo vechten échte venten niet. Nijhoff is van deze wereld: het doet er niet toe hoe je vecht, het doet ertoe dat je het gewenste resultaat bereikt. 

Het blijft een moeilijke keuze: vorm of vent.

(Het citaat uit: W.J. van den Akker, '15 december 1931: E. du Perron en Martinus Nijhoff gaan op de vuist. Vorm of vent', in M.A. Schenkeveld-Van der Dussen, Nederlandse literatuur: een geschiedenis, 1994)

Rooksignalen

Een belangrijke bron van informatie en meningsvorming over de wereld: het stripverhaal. Stof voor ontelbare verhalen: de met behulp van rooksignalen communicerende indiaan. Maar omdat niet zo gek veel cowboys met een fotoapparaat op hun buik door de prairie hosten, hebben we daar geen authentiek beeldmateriaal van. Jammer.

Bijna authentiek dan maar. In 1909 maakte etnograaf Joseph K. Dixon, in opdracht van een Amerikaans grootwarenhuis, een fotoboek over de Amerikaanse indianen met de voor zichzelf sprekende titel The Vanishing Race. Uit dat boek, deze foto: een indiaan van een niet nader gepreciseerde stam toont hoe je met rooksignalen communiceert. Voor alle duidelijkheid: het gaat, zoals alle foto's uit de reeks, om een geënsceneerde opname.

Beweeglijk

Wij zijn zulke beweeglijke schepselen, dat wanneer wij zekere gevoelens voorwenden, wij eindigen met ze te koesteren.

Benjamin Constant (1767-1830), Adolphe, 1816.

Polderwachter

Meelezende jongelui die nog een beroepskeuze moeten maken: neem kennis van het fijne interview met de polderwachter (hier). Dat, jongelui, is een fijn beroep.

Het prentje: Paulus Potter (1625-1654), De Stier, 1647.

Maart 1971

Er gebeuren voortdurend dingen. De meeste daarvan vinden we niet de moeite waard om te registreren, laat staan om door te geven aan de mensen die na ons komen. Maar hoe selecteren we en, vooral, wat zegt die selectie over ons?

Niet veel goeds. Om redenen die niet geheel duidelijk zijn, kiezen we er voor dingen te onthouden die hetzij officieel en administratief zijn, hetzij tragisch en eng. Als je zoekt op een willekeurige maand uit de wereldgeschiedenis - bijvoorbeeld maart 1971- dan trekt een bonte stoet van geboortes en overlijdens, machtswisselingen en troonafstanden, rampen en incidenten voorbij.

Je kunt je echter ook een vorm van geschiedschrijving voorstellen waarbij we er voor kiezen andere dingen te onthouden. Dingen die niet meteen ergens over gaan, die geen begin en geen einde hebben, geen oorzaak en gevolg. Gewoon dingen -zoals bovenstaand prentje- waarvan je denkt: kon dit maar voor altijd zijn, kon het altijd maar zo zijn.

En nu de denkvraag: zouden we dan slechter af zijn?

Het prentje: A farmer embraces his dog in his stonewalled field on Inishmore Island in Ireland, March 1971. Photograph by Winfield Parks, National Geographi Creative.

Er niet meer

Zo zijn ze er, zo zijn er niet meer. Nu ook de laatste der Ramones ons heeft verlaten, even deze terug in herinnering brengen: The KKK took my baby away. Het zal je inderdaad maar overkomen (filmpje).

Samenvatting

Henk Spaan (De Volkskrant, 7.06.2014) vat het verhaal "Wie is de neger?" van Herman Brusselmans samen:

"In dat dorp waar zijn moeder woonde had de plaatselijke club een Afrikaanse speler gecontracteerd. Vraagt de ene Belgische boer aan de de andere: 'Wie is nou de neger?' Het antwoord was: 'Die met de rode broek.'"

Voortreffelijke samenvatting.

Het prentje: een klassieke voetbalfoto. Fotograaf Paul Huf portretteerde in 1967 de Ajax voetballers Johan Cruijff, Klaas Nuninga, Sjaak Swart en Piet Keizer.

Een Tour zonder

Een Tour zonder Yvette Horner, het is toch niet hetzelfde (filmpje).

Terug bij af

Het moet niet makkelijk zijn om jezelf vandaag progressief te noemen. De dingen weigeren stil te staan en dus is wat gisteren vooruitstrevend was, vandaag reactionair. Het grootste deel van de twintigste eeuw probeerden progressieve mensen het taboe op menselijk naakt te doorbreken. Er was niets om beschaamd of beschroomd om te zijn, heette het. En wie het allemaal liever van iets meer van kleren voorzien zag, was een oude zaag.

Vandaag voeren progressieven strijd om naakt uit te bannen. En omdat de geschiedenis van ironie houdt, doen ze dat op precies dezelfde manier als hun victoriaanse voorouders, tegen wier erfenis de twintigste-eeuwse progressieven storm liepen. Victorianen probeerden naakt op schilderijen weg te stoppen achter slot en grendel. Dat deden ze, zich beroepend op de onschuld van de kindertjes en van kwetsbare personen. Want die zouden schrikken van dat naakt. Vandaag doen progressieve mensen exact hetzelfde: in Londen werd in een tentoonstelling een vrouwelijk naaktportret -door een vrouwelijk schilder op doek gezet- verwijderd (meer hier). Waarom? Dat deden ze, zich beroepend op de onschuld van de kindertjes en van kwetsbare personen. Want die zouden schrikken van dat naakt. Terug bij af.

Het moet niet makkelijk zijn om jezelf vandaag progressief te noemen.

Het prentje: het gewraakte schilderij. Leena McCall, Portrait of Ms Ruby May, Standing

Drijfhouten huis

Drijfhouten huis

In zijn gevecht tegen de bierkaai
bouwt hij zijn huis, plank na plank
dag na dag, met wat de zee hem bracht

Latwerk, zelden waterpas, houdt het vensterglas
zo’n beetje vast, de treden op hun plaats,
geen timmerman die het hem na zou doen
zo schots,
zo scheef

Zijn huis is een verslag over hoe het gisteren was
met een mogelijke uitbouw naar vandaag,
spijkers glinsteren in het gras

De dagelijkse oogst aan drijfhout bepaalt
hoe het verder gaat en hoe het morgen staat
een brandtrap of een nieuw hiaat

Want soms breekt hij iets af omdat het
anders gaat en drijfhout, eenmaal opgeraapt
en meegenomen, moet worden ingebouwd.

Uit: J. Bernlef, Alles teruggevonden/Niets bewaard. Gedichten, Querido, Amsterdam, 1982.

Het prentje: Philip Mechanicus, J. Bernlef bij beeld van Joost van den Vondel, z.j.

Zwijgen/zoeken

"Wittgenstein heeft gezegd: Waarover men niet spreken kan, daarover moet men zwijgen.
Ik geloof dat je met evenveel recht kunt zeggen: Waarover men niet spreken kan, daarnaar moet men zoeken."

Norbert Elias, Mozart. De sociologie van een genie, Amsterdam, 1992.

Het prentje: Norbert Elias met pijp.