Een onmogelijk mens

Het wordt steeds mooier!
Ha, je geeft het deze keer toe: toch ook een mooie vangst, niet?
Dat bedoel ik niet. Het wordt steeds mooier: nu pronk je met vis, gevangen door bengels en snotneuzen.
Maar neen, dat is mijn zoontje. En die vis heb ik zelf bovengehaald.
Beetje zielig, toch. Even benadrukken dat jij en niemand anders verantwoordelijk bent voor deze wonderbaarlijke visvangst.
Waar haal je het? Vraag desnoods aan mijn zoontje wie deze kanjer aan de haak sloeg!
Alsof dat arme ventje je zou durven tegenspreken.
Jij bent gewoon een onmogelijk mens.
Toch niet.
Toch wel.

Ernest Hemingway: watje

Ernest Hemingway deed zich dan altijd wel voor als een Echte Man. Veel drinken, achter de vrouwen zitten, op wilde dieren jagen, rondhangen met zware jongens, vechten. Dat soort dingen.

Maar stiekem ging hij blijkbaar gewoon duifjes voederen.

Ernest Hemingway: watje. Zeg het voort.

Grote norse neger

er is een grote norse neger

er is een grote norse neger in mij neergedaald
die van binnen dingen doet die niemand ziet
ook ik niet want donker is het daar en zwart

maar ik weet zeker hij bestudeert er
aard en struktuur van heel mijn blanke almacht

hij morrelt eerst aan halfvermolmde kasten
dan voel ik splinters schieten door mijn schouder
nu leest hij oude formulieren dit is het lastigst
te veel slaven trok ik af van de belasting

uit: val voor vliegengod, 1959

Lucebert (1924-1994), Verzamelde Gedichten, De Bezige Bij 2002

Dit maar om te zeggen dat deel 2 uit is van Judith Vanistendaels De maagd en de neger. Ook al hebben mensen het verhaal mogelijk al in de krant gevolgd: striptekenaars moeten ook eten. En dus: kopen dat boek.

Daarom, bijvoorbeeld

Goede valsspelers weten dat ze rekening moeten houden met de wetten van de statistiek. Als je na het delen van de kaarten keer op keer drie azen blijkt te hebben, worden zelfs de goedgelovigste medespelers wantrouwig.

De Iraanse ayatollahs blijken slechte valsspelers te zijn.

Statistici hebben er de Iraanse verkiezingsuitslag op nagevlooid. Strikt genomen hebben, als je bijvoorbeeld naar de cijfers na de komma kijkt, alle cijfers even veel kans om voor te komen. En dat blijkt fout te zitten bij de presidentsverkiezingen. Zo komen er bijvoorbeeld opvallend veel zevens voor en combinaties van opeenvolgende cijfers. Dingen, beweren twee statistici in de Washington Post, die er op wijzen dat er geknoeid is door slechte valsspelers.

Al die studenten die de afgelopen weken statistiek hebben geblokt, zich afvragend waar dat nu weer goed voor was, weten nu waarom. Daarom, bijvoorbeeld.

(Het prentje: Herwig Coenegrachts, auteur ondermeer van "Statistici doen het nauwkeuriger", "Multivariate Analyse Voor Mooie Meisjes Verklaard" en "Seksuele intimiteiten: (g)een reden voor ontslag?" Herwig maakt erg veel vooruitgang melden de dokters, maar zal toch nog wel een hele tijd in de instelling moeten blijven.)

De worst in de kunst

Een enigszins verwaarloosd onderwerp in de vakliteratuur: de worst in de kunst.

Het prentje: anoniem Italiaans meester uit de 17de eeuw, Stilleven met worst.

Spoedberaad

Antwerpen 25.06.09 - Van de persagenschappen.

Het is de Antwerpse olifanten allemaal een beetje veel geworden, die niet aflatende stroom van glurende en turende dagjesmensen. Moeder Phyo Phyo en kersverse boreling Kay-Mook vluchtten gisteren in de loop van de namiddag in een boom. Pogingen om ze er met lekkere hapjes weer uit te krijgen zijn voorlopig mislukt.

De Zoo-directie verklaart zich, in een persmededeling, "verbijsterd". "Niemand zag dit aankomen. De olifanten leken net erg gelukkig met al die aandacht".

Gouverneur Berckx heeft fase 2 van het provinciale rampenplan afgekondigd. De Antwerpse brandweer en de hulpdiensten houden zich paraat. Dr. Beaucourt is ter plaatse.

De Antwerpse gemeenteraad komt vanavond in spoedberaad bijeen. Morgen wordt de zaak ook in de Kamer besproken. Groen! vraagt alvast de oprichting van een parlementaire onderzoekscommissie. Lijst Dedecker is sceptisch: "Het wordt toch weer een doofpotoperatie om de politieke vriendjes uit de wind te zetten".

Christelijk uur

Deze zomer voor alle feesten, partijtjes en barbecues: Al Davis en zijn Christian Crusaders!

Iedereen gegarandeerd op een christelijk uur thuis.

Eigenlijk onbegrijpelijk

"Beauty culturists wearing the latest platinum and golden beaded eyelashes introduced at their national convention."

Eigenlijk onbegrijpelijk dat dat nooit een succes is geworden.

Wiskunde voor beginners

Voor het jonge volkje, dat dezer dagen geacht wordt alle tijdens het voorbije schooljaar verzamelde kennis op afroepen te kunnen reproduceren, een hoopgevende gedachte:

"Arithmetic is being able to count up to twenty without taking off your shoes."

Mickey Mouse

De gasfabriek te Enkhuizen

Kruidenier-dichter! Dat is een combinatie die we vandaag niet zo vaak meer tegenkomen. Harme Bevoort (1801-1874) had een winkeltje in levensmiddelen in Enkhuizen en beoefende in zijn vrije tijd de nobele kunst van de poëzie.

Uit een nieuwe geschiedenis van de Nederlandse negentiende eeuwse literatuur blijkt dat dergelijke combinaties niet zo uitzonderlijk waren (W. Vanden Berg en P. Couttenier, Alles is taal geworden. Geschiedenis van de Nederlandse literatuur, 1800-1900, Bert Bakker, Amsterdam). Elke gemeente van enige omvang had minstens één en vaak meerdere literaire kringen. En daar kwam je de stationschef, de bakker, de boekdrukker, de zeilmakers, de schippers, metselaars en apothekersbedienden tegen, die allemaal wel eens rijmend aan de slag gingen. Meestal over de werkelijk belangrijke dingen des levens: de toestand van de haringvisserij, een brand in de gemeente, het vernieuwen van de kerkvloer, de verjaardag van de vrouw van de dominee.

Een mooie tijd.

Daarom: Harme Bevoort over een ongetwijfeld heuglijke gebeurtenis. De opening in 1863 van de gasfabriek te Enkhuizen!

De gazfabriek te Enkhuizen

October groet met blij gezicht,
De aloud vermaarde Stad,
En hult haar in een kleed van licht,
Zoals zij nimmer had.
Al rijzen voor onze oogen op,
De dagen van voorheen,
Toen bij der smeden hamerklop
Het licht der vuren scheen;
Al ziet verbeelding straat bij straat,
En wijk bij wijk bebouwd,
Waar thans zo eenzaam 't vruchtbaar zaad,
Aan de aarde wordt vertrouwt;
Al heerschte er leven en gewoel,
En vrolijkheid en licht,
Waar thans zich 't oog met smartgevoel
Op lege plekken rigt.
Hoeveel - wat was dat licht dan nog,
Van smeerkaars en van lamp?
Wat was het bij den luister toch,
Der zuiv're kolendamp?
En wat dan menige avondstond,
In later tijd beleeft,
Die 't donk're dat het lot ons zond
Voor ons geteekend heeft. -
Ontroll' haar vroolijk wapp're ze hoog,
De vaderlandsche vlag!
Geen schooner licht dat ooit het oog,
Ons hier te aanschouwen zag.
Verrezen als door toverslag,
Der Sticht'ren woord getrouw,
Rees voor Enkhuizen schooner dag,
En even schoon gebouw.
Gestookt, gezuiverd en vergaard,
Door ad'ren voortgeleid,
Breekt de aangestoken gaz uit de aard,
Waarop ze haar lichtgloed spreidt.
Een gloed, zoo zuiver onbesmet,
Zoo heerlijk rein en schoon,
Een licht, dat er de de kroon op zet,
Volhardings schoonste loon.
Verdwenen is de duisternis
Het donker van voorheen,
O Vaderstad, wat al gemis,
Vlood met dit tijdstip heen.
Vooruitgang teekent ons het spoor,
Van welvaart, vrede en licht,
Ook zij breekt nacht en nevel door,
Voor ons verrukt gezicht.
Niet langer, langer achterstaan,
Wedijv'ren willen wij!
Een schrede of wat vooruitgegaan,
Is meer het doel nabij.
Vooruitgang kweekt het licht der hoop,
De toekomst ligt ontbloot!
Wij zien na al den wisselloop
Enkhuizen rijk en groot.
En oost en westen reikt de hand,
Vereenen van 't geheel
De broed'ren van den overkant,
En Hollands noorderdeel.
Dat elke gazvlam voorboô zij!
Brenge alke avondstond
Door haar verlicht dien dag nabij,
Hier op der vad'ren grond.
Vooruit, vooruit met vlugge wiek!
Zo winn' zij meer en meer
Enkhuizens schoone gazfabriek
Der Sticht'ren roem en eer.

(Het prentje: de gasfabriek te Enkhuizen in 1914)

De ouders van Batman

Wat niet zoveel mensen weten is dat de ouders van Batman werden vermoord bij het verlaten van de bioscoop.

En welke film hadden ze net met het hele gezin gezien? The Mark of Zorro.

En dan denk je wel eens, stel dat de kleine Bruce Wayne, samen met ma en pa, net naar Laurel & Hardy was wezen kijken of naar een mooie natuurflm, zou hij zich dan later ook bij nacht en ontij als gemaskerde wreker over de daken van Gotham City hebben begeven?

Er is zoveel dat we nooit zullen weten.

Onderwaterkunst

Wie nog van plan is naar de Biënnale van Venetië, de hoogmis van de hedendaagse kunst, te gaan: jammer. Eén van de meer tot de verbeelding sprekende projecten rust sinds kort op de bodem van de Venetiaanse lagune. Dat zit zo.

Performance-artiest Mike Bouchet had een fijn idee. Venetië: dan denk je aan een stad op en rond het water gebouwd. En wat is dan weer heel erg Amerikaans? Zo'n perfect inwisselbaar typisch voorstedenhuis, dat je in elke Amerikaanse film of feuilleton ziet. En wat is dan een geweldige performance? Zo'n Amerikaans huis op een drijvend ponton in de Venetiaanse lagune posteren.

En zo geschiedde. Althans voor eventjes. Op dit filmpje zie je de artiest zijn werk uitleggen. En je hoort een Italiaans ingenieur toelichten dat het technisch gesproken een koud kunstje is: een huis op een ponton? Ervaring zat, wij Venetiaanse bouwkundigen. Vervolgens vertrekt het drijvende huis, door een bootje voortgetrokken (zie boven). Aangekomen op de plek van aanmeren begint vrijwel onmiddellijk het onverbiddellijke zinken (prentje onder). Oeps, foutje in de constructie. In geen tijd, weg huis.


Maar moderne kunst weet raad. Natuurlijk is zo'n zinkend huis ook weer een performance. En zo'n niet langer zichtbaar, verzonken Amerikaans huis op de bodem van het Venetiaanse water: nog meer kunst.

Dat is het mooie aan performancekunst: altijd prijs, altijd gewonnen.

(De prentjes komen van BLDBLOG.)

Aanbevelingsbrief

Mevrouw, mijnheer,

Ik ken de kandidaat niet zo geweldig goed en ik weet niet precies wat de vereisten zijn voor de betrekking waarvoor hij solliciteert. Of hij gemotiveerd is, flexibel, open staat voor nieuwe ideeën en goed functioneert in groep, kan ik moeilijk inschatten. Dat soort dingen weet je immers nooit met zekerheid. Ik neem aan dat de kandidaat zijn best zal doen. Maar dat merk je natuurlijk meestal toch maar nadat iemand al een tijdje aan de slag is.

Hoogachtend,

Als dat ze niet overtuigt, wil dat vooral zeggen dat ze eerlijkheid niet naar waarde weten te schatten. En voor zo'n mensen wil je niet eens werken.

Zonder dank.

Freud en Hollywood

Hollywood zag de cinematografische mogelijkheden van de psychoanalyse onmiddellijk zitten. In 1925 bood Samuel Goldwyn Freud een klein fortuin -honderdduizend dollar- in ruil voor zijn medewerking aan een film over Anthony en Cleopatra. Freud weigerde.

Twee van Freuds Berlijnse discipelen, Hanns Sachs en Karl Abraham, bleken makkelijker te strikken. In hetzelfde jaar hapten zij toe op het aanbod van de Duitse regisseur Georg Wilhelm Pabst om het scenario te herschrijven van wat de eerste Freudiaanse film werd: Geheimnisse einer Seele. Wie naar de film ging kijken, kreeg een door Sachs geschreven brochure mee, waarin de beginselen van de psychoanalyse werden verklaard.

In Wenen zagen ook andere discipelen wel iets in het huwelijk van film en psychoanalyse. Freud raadde ze dat ten stelligste af. "I do not consider it possible to represent our abstractions graphically in any respectable manner."

In Hollywood vonden ze van wel. Eén van de meer tot de verbeelding sprekende pogingen om het Freudianisme via filmtaal uit te leggen, is John Hustons Freud: The Secret Passion. In stemmig zwart-wit, hoewel de film dateert van 1962, worden we, samen met de jonge Freud, ingevoerd in de mysteries van de menselijke ziel.

Freud, gespeeld door de altijd enigszins geëxalteerd kijkende Montgomery Clift, gelooft, in tegenstelling tot oudere en conservatievere collega's, niet dat hysterische patiënten gewoon aanstellers zijn. Geïnspireerd door Charcot en bijgestaan door Breuer, begnt hij te experimenteren met hypnose. In de kortste keren worden spectaculaire successen geboekt.

Maar, het is per slot van rekening film, zo eenvoudig blijkt het niet te zijn. Bij sommige patiënten lukt het niet. Er moet meer zijn, denkt Freud. Dat wordt ons duidelijk gemaakt in een paar bijzonder plastisch uitgebeelde droomscènes, waar we Freud, gehuld in alpinistenplunje, letterlijk zien afdalen in het Onderbewuste, op zoek naar Onverwerkte Herinneringen. Die blijken ook te worden gevonden en zo komt alles toch nog goed.

Opmerkelijk is dat John Huston in eerste instantie Jean-Paul Sartre binnenhaalde als scenarist. Sartre schreef effectief ook twee versies van een scenario, maar omdat het nooit echt klikte tussen scenarist en regisseur, ging Huston toch vooral zijn eigen gang. Daarop vroeg de filosoof om zijn naam van de credits van de film te halen.

Ene Bruce Sklarew schreef een paper over Freud en de film. Ook op de site van het Freud Museum vind je een stukje over film en psychoanalyse.

Geen boterham

"Op de pakken yoghurt van het merk 'Groene Koe' dat van Campina is, staat: 'Je bent wat je kiest'. Wat is dit voor onzin? Als ik een boterham met hagelslag verkies boven een met pindakaas, dan ben ik toch geen boterham met hagelslag?"

W. Van Hulst, Ulvenhout.

Lezersbrief in de rubriek Taalergernissen in Onze Taal, april 2009.

Geheimen

Het heeft wel iets om geheimen te hebben.

Een nogal opmerkelijke site is PostSecret. Mensen kunnen anoniem een kaartje insturen, met daarop een geheim. En die geheimen worden dan online gezet. Dingen die je hebt gedaan en waar je niet fier op bent. Gedachten die je liever niet had gehad. Bespiegelingen die je, om welke reden dan ook, liever niet aan de onmiddellijke omgeving toevertrouwt.

Mensen maken er vaak wel een klein werkstukje van. Collage's, bewerkte oude foto's, tekeningen, een gedichtje.

Wat tot de merkwaardige conclusie leidt: het heeft wel iets om geheimen te hebben, maar het heeft blijkbaar toch nog meer als je ze met iemand kan delen, desnoods anoniem.

Strikt logisch redenerend zou je verwachten: een geheim + het geheim van dat geheim = 2 geheimen. Twee beter zijnde dan één: geheimen hou je geheim.

Maar zo werkt het dus niet.

Het prentje: geen geheim, maar een gedachte die ons soms ook wel eens overvalt.

Het blijft onder ons

De krant van gisteren meldt dat de guerilla gardeners nu ook tot het Belgische grondgebied zijn doorgedrongen. Eindelijk!

Sympathieke mensen die bij nacht en ontij verwaarloosde stukjes stad onder handen nemen. Die verkeersbermen schoffelen en beplanten. Die bloemen zaaien op braakliggende terreinen en saaie grasperken verfraaien met heesters en coniferen. Eindelijk nu ook bij ons!

Het fenomeen waaide over vanuit Groot-Brittannië. Hier vind je de site van de Londense afdeling van de club. Hier komt binnenkort de Belgische bende samen.

Aankomende guerillero's moeten ook leren hoe het moet. Hoe je zaadbommen moet gooien, hoe je moet schoffelen, planten en harken. Helemaal belangeloos stellen we onze enigszins onderontwikkelde tuin ter beschikking. Guerilla gardeners op zoek naar een oefenterrein: laat iets weten.

Het blijft onder ons. Voor de goede zaak.

(Het prentje: Albrecht Dürer, Das große Rasenstück, 1503. Volgens de kenners zijn afgebeeld: kropaar, wit struisgras, veldbeemdgras, grote weegbree, duizendblad, gewone ereprijs, paardebloem, madeliefje en veldhondstong.)

Alleszins geen pijp

Binnenkort is de eerste drukte wel weer over. En dan allemaal naar het nieuwe Magrittemuseum. Spannend!

Het prentje: Ceci n'est pas un nez rouge. De mensen van PVDA+ zijn blijkbaar al geweest.

Ooh! Aah! Cantona!

Een spotje reclame vandaag. Een heel mooie film gezien deze week: Looking for Eric van Ken Loach. De feel good movie voor het hele gezin. Deels romantische zedenkomedie, deels gangsterfilm, deels filosofisch traktaat, deels sociaal drama, deels voetbalverhaal. En met Eric Cantona, natuurlijk.

Depressieve postbode praat tegen voetbalposter van Cantona. Cantona openbaart zich en geeft vervolgens levens- en relatieadvies. En gratis filosofisch consult voor iedereen die meekijkt. Pareltjes van wijsheid rollen van het scherm. Zenkoans voor mensen van hier. Zo bijvoorbeeld: "He who is afraid to throw the dice, will never throw a six". Pak aan, Wittgenstein.

Een voorfilmpje? Hier. En dan naar de bioscoop.

De stem van Orwell

Er valt altijd wel iets te vieren.

In Groot-Brittannië herdenken ze dat zestig jaar geleden George Orwell's 1984 verscheen. De BBC dook in haar archieven en kwam boven met documenten uit de tijd dat Orwell er werkte. Die staan nu op de webstek.

Tussen 1941 en 1943 maakte Orwell programma's voor de wereldomroep, gericht op het Verre Oosten. Orwell wou zijn bijdrage leveren aan de strijd tegen het fascisme. Orwell, die al in Spanje had gevochten, verkoos in eerste instantie gewoon soldaat te worden. Maar dat lukte niet, omwille van zijn gezondheidstoestand: hij leed aan tuberculose, wat hem in 1950 trouwens fataal zou worden.

Dan maar in het Territorial Army, waar alle kneusjes, actieve bejaarden, mensen met een arm of een been eraf, onderdak vonden. Wie ooit de komische reeks Dad's Army (Daar komen de schutters, in het Nederlands) zag, weet zo'n beetje waarover het gaat. Rondmarcheren met een houten geweer, bleek al gauw niet hoe Orwell zich de strijd tegen het fascisme had voorgesteld. Via via kwam hij bij de BBC terecht. Mensen met, zoals Orwell, ervaring in Azië, konden ze daar wel gebruiken.

Het was de bedoeling het Verre Oosten warm te maken voor de zaak van de geallieerden. Maar de BBC bleef de BBC. Dus ging het er vooral ook om cultuur bij de mensen te brengen. Orwell las doorwrochte analyses van de wereldpolitiek voor en inviteerde bevriende schrijvers als T.S. Eliot, Stephen Spender, E.M. Forster of Dylan Thomas om uit hun werk te komen voordragen. Zo bracht Eliot zijn Waste Land ten gehore, toch wel één van de meer hermetische werken uit de geschiedenis van de moderne dichtkunst. Volksverheffing.

Eén probleem. Niemand wist of er ook luisteraars waren. Was het signaal van de omroep wel sterk genoeg? Waren er daarginds in Rangoon, Delhi of Kuala Lumpur effectief mensen die een radiootje hadden waarop ze de BBC konden horen? In 1943 hield Orwell het om die redenen voor bekeken.

Wat kwam er zoal boven uit het BBC-archief? Een vertrouwelijke nota over Orwell's stem, bijvoorbeeld. Die was "thin and flat". Kon dat wel op de radio? Overigens: we weten niet hoe Orwell klonk. Alle BBC-uitzendingen werden destijds wel opgenomen, maar daarna ook weer vernietigd. En dus moeten we voortgaan op hoe tijdgenoten zijn stem beschreven.

Vaak lees je ook over zijn nogal merkwaardige, hoogst persoonlijke accent. Orwell had op kostschool gezeten en dus een upper class-accent meegekregen. Maar Orwell wou als een man van het volk klinken en probeerde zich dus een working class-accent eigen te maken. Dat lukte nooit helemaal. En dus klonk Orwell vooral als iemand die nergens bijhoorde. Wat ook wel klopte, natuurlijk.

Nog een overigens: we hebben ook geen filmmateriaal van Orwell. Eén van de biografen beweert dat er een toeristenfilmpje bestaat, gedraaid in de badplaats Southwold, waar je twee seconden een boomlange man met enigszins verwaaid haar en een fijn snorretje ziet passeren. Onmiskenbaar Orwell, zeggen de enen. Neen: een andere boomlange man met verwaaid haar en een dun snorretje, zeggen de anderen.

Erg veel weten we dus niet met zekerheid.

Staatshervorming

Daar papa, daar! Een Slecht Meisje!

Niet naar kijken, jongen. Denk aan de staatshervorming.

Naar Morrissey geweest

We zijn naar Morrissey geweest. En was het, zoals destijds de Dichter van Ertvelde na zijn bezoek aan de Lichtstad meesterlijk in rijm vatte, ook een reuzefeest?

Inderdaad.

Enkele impressies:
1. Meer Smithsnummers dan verwacht/verhoopt. Niet, zullen alle fans beamen, dat we de liedjes uit de latere solocarrière minder vinden. Maar, laten we eerlijk wezen, de Smiths dat was toch nog net iets meer.
2. Heel slim: Morrissey kiest altijd voor jonge muzikanten. Een podium vol oude rockers is immers niet noodzakelijk bevorderlijk voor de appetijt. Noch bij het publiek, noch bij de optredende artiesten. Morrissey had een stel jonge honden bij dat duidelijk nog alles wil bewijzen. En dan heeft iedereen er plezier aan.
3. Onze held werd recent vijftig. Het overgrote deel van het publiek duidelijk ook. Sommigen zien er inmiddels uit als de bibliothecarissen, computerprogrammeurs of sales managers die ze in het dagelijkse leven zijn geworden. Maar toen Morrissey het podium betrad stonden ze weer allemaal, net als toen, enthousiast mee te shaken. Tegen het einde van het concert zag je er wel meer en meer die maar even terug gingen zitten. De wil is er nog wel, maar de fysiek doet niet altijd meer mee.
4. Ook fijn: Morrissey's concerten worden altijd voorafgegaan door filmpjes die onze held leuk vindt. Stukjes traditionele musical, dialogen uit oude films, clipjes van rockers uit de pionierstijd, Shirley Bassey in de jaren zestig op een Italiaans songfestival. Dat soort dingen. Ook: het clipje van het liedje dat de Sparks vorig jaar over hem schreven: Lighten' Up Morrissey. Zelfspot, als het ware.

Dankzij de wonderen van de techniek kan je zo'n volledig Morrisseyconcert thuis nog eens dunnetjes over doen. Een goede ziel verzamelde de filmpjes voor alle nummers die op deze tournee op de setlist staan. En zette die vervolgens op een site. Met meteen ook de liedjesteksten erbij: hier. Een werk van liefde.

En nog een spreekwoordelijk toemaatje: het officiële filmpje van de single uit de laatste CD, I'm Throwing My Arms Around Paris. Met daarin ondermeer twee vriendelijke Franse hondjes.

Samenvattend: we zijn naar Morrissey geweest. En het was een, eh, reuzefeest.

(Het verslag uit de krant: hier)

Vrouwenkwesties

Eergisteren zagen we hoe de Russische vorst Vladimir de Eerste, na rijp beraad, besloot van het orthodoxe geloof de staatsgodsdienst te maken. Maar bijna liep het nog mis. Omwille van vrouwenkwesties.

In die jaren had de Byzantijnse keizer Basilius de Tweede (957-1025) achtereenvolgens af te rekenen met een revolte in het leger en met een opstand in Bulgarije. Hij verzocht zijn nieuwe bondgenoot, Vladimir, om militaire bijstand. Die was daar in principe niet tegen, maar eiste boter bij de vis. In casu: de hand van Anna, de zuster van de keizer. Die ging daar in eerste instantie niet op in en dus voerde Vladimir de druk op. Hij nam de stad Cherson in en dreigde vervolgens ook Constantinopel te veroveren als er geen huwelijk kwam.

"Basilius antwoordde dat zijn zuster alleen met een christen kon trouwen, waarop Vladimir zich prompt liet dopen. Terug in Kiev beval Vladimir de afgodenbeelden op de oever van de Dnepr in stukken te hakken en te verbranden. Het houten beeld van oppergod Peroen werd vastgebonden aan de staart van een paard en naar de rivier gesleept, terwijl twaalf man het onderweg met stokken ranselden. Tot slot werd het beeld in de Dnepr gegooid. Van dat moment af was het christendom de staatsgodsdienst. Vladimir werd na zijn dood eveneens heilig verklaard."

Raymond Detrez, Rusland. Een geschiedenis, Antwerpen, 2008.

(Het prentje: de oppergod Peroen in betere dagen.)

Niet over één nacht ijs

De Russische vorst Vladimir de Eerste (958-1015) vond dat zijn land een staatsgodsdienst nodig had. In landen waar ze dat hadden, merkte de vorst op, zorgde dat voor samenhang en -ook nooit weg- voor legitimering van de macht. Een staatsgodsdienst dus. Maar welke dan?

"Vladimir ontbiedt een katholiek, een moslim en een joodse geestelijke aan zijn hof om hem de voordelen van hun respectieve religie uiteen te zetten. In de islam trekt hem de polygamie wel aan, maar de besnijdenis en het verbod op het eten van varkensvlees en vooral op het drinken van alcohol zeggen hem minder. 'De drank is de lust en leven van de Russen', verklaart hij. 'Wij kunnen niet zonder dat plezier'. Aan een God als die van de Joden, die Zijn volk verjaagd en verstrooid heeft, meent Vladimir weinig te zullen hebben. De redenen waarom de katholieken bij hem geen bijval vinden, hebben te maken met hun pleidooi voor langdurig vasten. Vladimir voelt het meest voor de Byzantijnse kerk, maar omdat hij niet over één nacht ijs wil gaan, zendt hij nog tien wijze mannen naar de Wolga-Bulgaarse moslims, de Duitse katholieken en de orthodoxe Grieken om poolshoogte te nemen. In Constantinopel geraken de tien zo onder de indruk van de pracht en praal van de liturgie, dat ze 'niet meer weten of ze zich in de hemel of op aarde bevinden.' De kogel was door de kerk."

Raymond Detrez, Rusland. Een Geschiedenis, Antwerpen, 2008.

(Het prentje: Het doopsel van Vladimir de Eerste, Victor Vasnetsov, 1890.)

Heuptechniek

Vandaag precies drieënvijftig jaar geleden, 5 juni 1956: toen is het allemaal begonnen. Elvis te gast in de Milton Berle Show. Dames en heren, hou u vast, hier komt the fastest rising young singer in the entertainment industry!

Elvis brengt een enthousiaste versie van Hound Dog en laat televisiekijkend Amerika kennismaken met zijn hoogst persoonlijke heuptechniek. Volgens de overlevering spraken de mensen daar naderhand schande over. Maar het hek was van de dam: overal te lande omgordden jongelui de gitaar en werden aarzelend Elvis' danspasjes geïmiteerd. De rest is, zullen we maar zeggen, geschiedenis.

Op TV, als je het filmpje bekijkt, viel dat in termen van wereldschokkend en geschiedenisbepalend nogal mee. Let op een paar dingen:

1. Milton Berle die zomaar, bij het begin van het filmpje, met zijn handen in Elvis' haar zit. Vandaag zouden we dan vreemde dingen denken. Toen dus nog niet.
2. Elvis wordt toch vooral als een rariteit gezien. Milton Berle imiteert Elvis met een gek dansje en informeert bij Elvis hoe hij meisjes kan binnendoen.
3. Elvis ziet er zelfs in deze omstandigheden geweldig cool uit. En hoe meer hij beschaafd met twee woorden spreekt, hoe cooler het wordt. Laat dat een les wezen, jongelui!

The fastest rising young singer in the entertainment industry. Hou die kerel in het oog.

Sterke kandidaat

Ziet er anders ook een héél sterke kandidaat uit.

Mensenschuw

Dick Ket was mensenschuw. Dat is uiteraard een groter nadeel wanneer je bijvoorbeeld schoenenverkoper wil worden dan, zoals in het geval van Ket, schilder. Als schilder kan je, zoals Ket, je nog altijd specialiseren in stillevens. Daar komen niet noodzakelijk veel mensen aan te pas. Of in zelfportretten. Dat is ook nog te overzien.

Aan Ket's mensenschuwheid danken we een hele reeks schilderijen van bloempotten, pannen, kannetjes, geëmailleerde waskommen, geblokte handdoekken, apothekersflesjes, houten speelgoed en andere huisraad. En, zoals gezegd, zelfportretten. Met baret, voor de spiegel, met broodje, met hoed. En zoals hierboven, uit 1932, Zelfportret met Bolskruik.

Ket was niet alleen mensenschuw. Hij had ook hartproblemen. Het grootste deel van zijn leven bracht hij door bij zijn ouders in Bennekom. Onderwijl wel trouw corresponderend met zijn vroegere studiegenote en eeuwige verloofde, Nel Schilt. In 1940 stierf Ket, amper achtendertig jaar oud.

Tot eind augustus kan je een aantal van Ket's zelfportretten zien in het Noordbrabants Museum in Den Bosch.

Mensenschuw: tegenwoordig heet dat introvert. En als mensenschuw mens wordt nu van je verwacht dat je je samen met andere mensenschuwe mensen manifesteert als zijnde trots op je mensenschuwheid.

Dat heeft Ket niet meer mogen/moeten meemaken.

Dat liep goed af

Dat weten jonge mensen niet meer: emails van de eerste generatie ontsnapten soms wel eens.

En tegen dat je zo'n gloedhete, net binnengekomen mail dan eindelijk had kunnen vangen, zaten je bureaublad, de muren van je kantoor en je nette pak vol schroeivlekken. En dan volgde het allermoeilijkste: dat ontsnapte bericht weer terug proberen in je computer te duwen. Daarvoor dienden die massieve diskettes die we vroeger gebruikten. Je gaf er zo'n op hol geslagen email een geweldige tik mee en vervolgens mepte je er op tot ie ophield met tegenstribbelen. Dan snel in het diskettegleufje proppen en op enter duwen. Daar ging ie dan, helemaal terug naar cyberspace. Héhé, dat liep goed af.

Ja, we komen van ver.

Indianen: voor en tegen

Lang, lang geleden was er de film Dances With Wolves. Als je die had gezien kon je je blanke medemens alleen maar minachten. Stuk voor stuk slechteriken. Althans in de film. Alle indianen bleken daarentegen nobele, mystiek aangelegde, warmmenselijk solidaire zielen. Maar de blanken? Roven, verkrachten, liegen en bedriegen. Niet fraai.

Het mooie was dat je je moeiteloos talloze Hollywoodfilms uit een eerdere periode voor de geest kon halen die precies in de tegenovergestelde zin werkten. Alle indianen redeloze wilden. En de blanken steevast nobele pioniers. Evenmin fraai.

Waarmee we willen zeggen: wie er in slaagt de gevoelige snaar te raken, kan mensen alles wijsmaken. Voor de indianen, tegen de indianen? Het volstaat ze respectievelijk als edel en mystiek, dan wel als onbeschaafd en redeloos voor te stellen.

In de NRC van vrijdag vertelt een leraar over hoe hij zijn klasje over de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust probeerde te leren. Erg veel indruk maakten al die verhalen van onrecht en geweld niet. Tot hij het had over Blondi, de hond van Hitler. Die werd, toen Hitler zelfmoord pleegde, afgemaakt met een cyaankaancapsule. Net als haar vijf puppietjes. Ojee, toen was de verontwaardiging algemeen. Die arme diertjes.

Die twee voorbeelden geven aan waarom je geen morele stelsels kunt bouwen op empathie en inlevingsvermogen. Morele regels baseren op emoties werkt niet.

Dat werkt wel als die ander voldoende zielig of sympathiek is. Als die ander echter het ongeluk heeft geen leuk mens te zijn, houden de empathie en dus de morele betrokkenheid op. Asielzoekers, indianen, joden of gehandicapten met een laag puppiegehalte kunnen het dan wel vergeten.

Denk daar op deze pinkstermaandag maar eens over na.