Indianen: voor en tegen

Lang, lang geleden was er de film Dances With Wolves. Als je die had gezien kon je je blanke medemens alleen maar minachten. Stuk voor stuk slechteriken. Althans in de film. Alle indianen bleken daarentegen nobele, mystiek aangelegde, warmmenselijk solidaire zielen. Maar de blanken? Roven, verkrachten, liegen en bedriegen. Niet fraai.

Het mooie was dat je je moeiteloos talloze Hollywoodfilms uit een eerdere periode voor de geest kon halen die precies in de tegenovergestelde zin werkten. Alle indianen redeloze wilden. En de blanken steevast nobele pioniers. Evenmin fraai.

Waarmee we willen zeggen: wie er in slaagt de gevoelige snaar te raken, kan mensen alles wijsmaken. Voor de indianen, tegen de indianen? Het volstaat ze respectievelijk als edel en mystiek, dan wel als onbeschaafd en redeloos voor te stellen.

In de NRC van vrijdag vertelt een leraar over hoe hij zijn klasje over de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust probeerde te leren. Erg veel indruk maakten al die verhalen van onrecht en geweld niet. Tot hij het had over Blondi, de hond van Hitler. Die werd, toen Hitler zelfmoord pleegde, afgemaakt met een cyaankaancapsule. Net als haar vijf puppietjes. Ojee, toen was de verontwaardiging algemeen. Die arme diertjes.

Die twee voorbeelden geven aan waarom je geen morele stelsels kunt bouwen op empathie en inlevingsvermogen. Morele regels baseren op emoties werkt niet.

Dat werkt wel als die ander voldoende zielig of sympathiek is. Als die ander echter het ongeluk heeft geen leuk mens te zijn, houden de empathie en dus de morele betrokkenheid op. Asielzoekers, indianen, joden of gehandicapten met een laag puppiegehalte kunnen het dan wel vergeten.

Denk daar op deze pinkstermaandag maar eens over na.