Apache Junction

Sterke voorspelling van de trendwatchers: ‘Mogelijk debat over Zwarte Piet in 2014’. Ook Jimmy Hendrix was in veel dingen zijn tijd vooruit: op het prentje poseert hij bijvoorbeeld als zwarte kerstman.

(Overigens fel overroepen die Noordpool, liet de kerstman zich laatst in een interview ontvallen: Kid: What's the North Pole like? / Santa: It's like a suburb. / Kid: Which suburb? / Santa: Apache Junction. What the fuck do you care? Now get off my lap.

Apache Junction, laat wikipedia weten, "is een plaats in de Amerikaanse staat Arizona, en valt bestuurlijk gezien onder Maricopa County en Pinal County". 

Jimmy Hendrix had dan weer Cherokee-voorvaderen en -moederen. De Cherokee behoorden met de Chickasaw, Choctaw, Creek en Seminole tot de zogeheten Five Civilized Tribes. Geen vrienden van de Apaches, dus.)

Zo kunnen we nog wel een tijdje doorgaan. Misschien toch maar gewoon een plaatje? Jimmy Hendrix, Hey Joe, op Monterey, 1967 (filmpje).

Er was de man

Er was de man die 's morgens de krant opensloeg en zichzelf tegenkwam. Of toch bijna. In die krant vertelde de beroemde schrijver over de wilde jaren en over hoe ze toen van niets iets maakten. Net als Jezus, grapte de schrijver, gaven we een heel gezelschap te eten met twee vissen en wat hompen brood. Doorgespoeld met flink veel bier, natuurlijk. Véél bier. Ja, de schrijver had geleefd, dat was wel duidelijk.

Er was de man die vroeger de kamer met de schrijver had gedeeld. En ze hadden geleefd en van niets iets gemaakt. Van die broden en die vissen, bijvoorbeeld. Toch wel prettig om na al die jaren de schrijver te horen over die tijd toen ze samen woonden en samen dingen deden. Die Jezus-vergelijking was destijds zelfs zijn grap geweest. Waarom spreek je eens niet met hem af, vroeg de vrouw van de man. Vindt hij vast leuk, oude vrienden terug zien. Doe ik, besloot de man.

Er was de schrijver. O jee, dacht die. Een oude vriend. Wat wil die van mij? Let maar op, zei de vrouw van de schrijver. Die wil geld. Jij bent vermoedelijk het hoogtepunt in het miezerige leven van die man. Nodig hem uit, op restaurant. Dan komt zo'n man nog eens ergens. Maar maak wel duidelijk dat het daar bij blijft: voor je het weet staat hij hier elke dag, met zijn hand omhoog.

Er waren de man en de schrijver. Ze zagen elkaar weer. De man vertelde van vroeger. Dat zal de schrijver wel leuk vinden, dacht hij. De schrijver zweeg: die man leeft nog in het verleden. Ik ben zijn hoogtepunt. Zielig. Dit moeten we vooral niet te vaak doen. Het gesprek stokte. Neen, voor je lol moet je dit niet doen, dacht ook de man. Een keer en niet weer.

Er was de Perzische meneer. Die zat wel vaker in het restaurant. De Perzische meneer was nu twaalf jaar in het land en een toonbeeld van integratie. De Perzische meneer sprak nooit met andere Perzen en droomde -in het Nederlands- van de dienster. Hé, dacht de Perzische meneer. Daar zit de beroemde schrijver, met vermoedelijk een andere beroemde schrijver. Ik ga ze groeten en vertel ze wat een fijne taal het Nederlands is vergeleken met het Perzisch.

Er was de dienster. Toen ze het tafeltje van de schrijver en de man afruimde, sprak de Perzische meneer haar aan. Of ze wel wist dat de beroemde schrijver daar had gezeten, samen met een collega. Ja, schrijvers zijn gevoelige mensen. Die komen vaak inspiratie op doen op café of, in dit geval, op restaurant. Hé, dacht de dienster. Toch wel typisch oosters van die Perzische meneer: die denkt meteen aan inspiratie en gevoeligheid en dat soort dingen. Ja, dat Oosten dat is toch wel heel bijzonder.

Er waren de man, de schrijver, de Perzische meneer en de dienster.

Het prentje: Georges Braque (1882-1963), Les poissons noires, 1942.

Trage zondag

Eén van de fijnere momenten in de popgeschiedenis: die korte periode toen het geen mod meer was en nog niet helemaal psychedelisch. Zo de tweede helft van 1967 en een stuk van 1968, vermoedelijk. Toen maakten ze plaatjes als "Lazy Sunday". Ogenschijnlijk nog klassiek top-dertig materiaal, maar behoorlijk kierewiet. Vrij snel werd het terug serieus. Dan moest het allemaal weer netjes in een vakje passen. Ofwel commercieel, ofwel progressieve muziek. Werelden van verschil.

Dus: The Small Faces met Lazy Sunday. Twee keer zelfs: (filmpje) en (filmpje).

Batkerst

Batman hoopte op een probleemloze eindejaarsperiode. Het nieuws dat The Joker deze keer voor de jaarwisseling zonniger oorden had opgezocht, gaf daar ook reden toe. Het heeft echter niet mogen zijn. Dacht Robin gisteren dat de ster bovenaan de kerstboom toch niet helemaal goed zat en wou hij dat meteen eventjes corrigeren. "Misschien niet helemaal verstandig, young master", adviseerde Alfred, de trouwe Batbutler, nog. Maar als Robin het in zijn hoofd heeft, dan heeft hij het nergens anders. Robin dus de ladder op. Het gevolg laat zich raden: ladder omgevallen, kerstboom omgekieperd, Robin naar de spoed. Dat wordt dus oudejaar vieren aan Robin's ziekbed. Sneu.

Huldufólk

Interessant stuk in The Atlantic over de IJslanders die geloven in het bestaan van elven en trollen, ter plaatse Huldufólk of "verborgen volk" genoemd (hier). Blijkbaar vormt dat geloof in elven en trollen de kracht waaruit de IJslanders een groot milieubewustzijn putten. Moeten we, als we de wereld in stand willen houden, dan ook maar best in het verborgen volkje beginnen geloven? We vroegen het aan Reimonda Grijspeerdt (prentje), verpleegster in ruste.

Reimonda, geloven in elven en trollen om de wereld te redden, een goed idee? 
Het is sympathiek, maar toch twee tegenwerpingen. 
Laat horen.
Hoe doe je dat: bewust beginnen geloven in iets waar je eigenlijk niet in gelooft. Je kunt betreuren dat je niet gelooft en je kunt heel erg wensen dat je gelooft, maar tegen je verstandelijke vermogens in bewust besluiten in iets te geloven: niet makkelijk. Ik zie het dus niet op grote schaal gebeuren.
En je had nog een tweede tegenwerping?
En waarom zou het geloof in elven en trollen alleen maar fijne dingen tot gevolg hebben? Stel dat de ene of de andere beweert dat de elven en trollen hem influisterden dat, ik zeg maar wat, alle allochtonen het land uit moeten of dat vrouwen ondergeschikt zijn aan mannen.
Ojee, niet goed. Dan maar zonder het verborgen volkje?
Mensen bedienen zich nu een paar eeuwen, met vallen en opstaan, van de wetenschappelijke methode. Mensen hebben ook veel andere dingen geprobeerd: traditie, geloof, ideologie. Als je ze met elkaar vergelijkt, dan toch liever wetenschap. Mag ik eindigen met een citaat? 
Doe gerust. 
Het komt van de Franse Verlichtingsdenker Destutt de Tracy. Die beschreef in 1802 de wetenschappelijke methode als volgt: “la méthode consiste à observer les faits avec le plus grand scrupule, à n’en tirer des conséquences qu’avec pleine assurance, à ne jamais donner à des simples suppositions la consistence des faits, à n’entreprendre de lier entre elles les vérités que quand elles s’enchaînent tout naturellement et sans lacune, à avouer franchement ce qu’on ne sait pas, et à préférer constamment l’ignorance absolue à toute assertion qui n’est que vraisemblable”. 
Wijze woorden, Reimonda.
Dacht ik ook.

Zonder baasjes

Toch wel enigszins ontluisterend nieuws over de zogeheten beste vriend van de mens. Wetenschappers ontdekten dat honden weliswaar plaatjes met daarop het gezicht van hun baasje herkennen, maar de voorkeur geven aan plaatjes van andere honden boven die van de hogergenoemde baasjes (meer hier).

Het is een goed bewaard geheim, maar 's nachts dromen honden van een ander leven. Zonder baasjes. Op eigen benen. De hele dag buiten rondhangen, met andere honden. Zonder halsband, zonder pootjes geven of bedelen voor een hapje. Gewoon jagen, wilde beesten vangen. Maar als honden 's morgens wakker worden en het regent buiten en de baas schept een smakelijk bordje smurrie voor ze uit, denken veel honden: ach, vast werk, ook wel makkelijk en later kan ik altijd nog voor mezelf beginnen.

En dat is op een bepaalde manier niet zo verschillend van de baas. Die zag 's nachts de dingen ook anders, maar wurmt nu toch maar weer de cornflakes naar binnen en neemt zich voor straks, na het pendelen, vriendelijk te zijn tegen zijn baas. Ach, vast werk, ook wel makkelijk en later kan ik altijd nog voor mezelf beginnen.

Het prentje: Jean Louis Gérôme (1824-1904), Boy, z.j.

Darwinballen

Gezelliger dan dat wordt het niet deze kerst: fijn de Darwinballen in de boom hangen. Waarom zouden alleen de gelovigen dezer dagen plezier mogen hebben?

Om de meer orthodoxe Darwinianen gerust te stellen: vermoedelijk is er wel één of ander evolutionair voordeel te bedenken bij het tooien van een dennenboom met kerstballen. En indien dat niet het geval is: het kan, vanuit datzelfde evolutionair oogpunt, vermoedelijk ook geen kwaad.

(Wie voor volgende kerst zelf zijn of haar Darwinballen wil bestellen: hier).

Leonardo's lijstje

De geoefende kerstshopper gaat de deur niet uit zonder boodschappenlijstje. De meeste lijstjes worden overigens na het verlaten van supermarkten en shoppingcentra achtergelaten in en rondom de winkelkarretjes. Geweldig interessant studiemateriaal. Er zijn, zo leert systematische observatie, wat de boodschappenlijstjes betreft twee scholen; de Apollinische en de Dionysische. Apollinisten gaan voor rustig, overdacht en beheerst: een boodschappenlijstje leest als een krijgsplan. Dionysisten zijn begeesterd, bevlogen en gepassioneerd: hun lijstjes zijn kunst, de meest persoonlijke expressie van de meest persoonlijke emotie. Leonardo da Vinci's boodschappenlijstje (prentje) biedt stof voor discussie. Enerzijds netjes en overzichtelijk geordend (het linkerrijtje), anderzijds toch ook heel persoonlijk (het rechterrijtje).

(De tweedeling apollinisch/dionysisch is overigens niet helemaal willekeurig. Het boodschappenlijstje, zo leert de wetenschap, dateert zoals wel meer dingen uit de klassieke oudheid. Zo maakten onze Romeinse vrienden gebruik van houten tabletten, met daarop een laagje was. Dat was meteen ook recycleerbaar en dus duurzaam. Kwam je terug van de winkel, deed je een nieuw laagje was op je tablet en was je klaar voor een volgende aankoop.)

Saloua Choucair

In allerlei uithoeken van de wereld lopen er vermoedelijk fantastische schrijvers rond waarvan je nooit een boek zult kunnen lezen omdat ze nooit worden vertaald. Overal ter wereld wordt er ook geschilderd. En dan valt minstens dat taalnadeel weg.

Het prentje: Uit Libanon, van de hand van de schilderes en beeldhouwster Saloua Raouda Choucair, Les Peintres Célèbres (1948-49). Dit jaar kreeg de nu zevenennegentigjarige kunstenares een overzichtstentoonstelling in Tate Modern. Jammer genoeg gemist.

De genomineerden

Aagje Kerkhofs, studente Toegepaste Cultuurstudies aan de Provinciale Hogeschool Harelbeke en stagiaire op de redactie, controleert de genomineerde boeken op ongedierte. Vuile boeken worden, het dient gezegd, onverbiddelijk van de lijst gezwierd. Wie weet wat je via die op het internet bestelde exemplaren allemaal binnenhaalt. Na strenge controle, waarbij zoals Aagje demonstreert de modernste technieken worden gebruikt, haalden dit jaar* deze kandidaten de eindronde:

Giorgio Bassani, De Tuin van de Finzi-Contini's. Een klassieker uit 1962. Italië 1938, een joods-Italiaanse familie, tennis, Engelse boeken en zomerliefde. Achter de hoge tuinmuren, weg van de wereld. Even toch.

Thomas Berger, Little Big Man. Uit 1964, we komen al iets dichter bij huis. De honderd-en-elfjarige  Jack Crabb vertelt de ware geschiedenis van het Wilde Westen. Of toch bijna.

Phillip Bounds, Orwell and Marxism. The Political and Cultural Thinking of George Orwell. Kan je nog iets toevoegen aan een klein metertje Orwell-biografieën? Toch wel: Bounds verdiept zich in de door Orwell gelezen klein-linkse literatuur en positioneert Orwell in de concrete debatten van die jaren.

Bill Bryson, One Summer - America 1927. Een willekeurig land, een willekeurig jaar, een willekeurig seizoen en wat er allemaal gebeurde. Zo eenvoudig kan geschiedschrijving zijn. Niets is op zich saai of onbenullig. Het hangt er van af hoe je het brengt.

Adrian Carton de Wiart, Happy Odyssey. Onze favoriete held: in beide Wereldoorlogen wel een stuk of wat organen en ledematen kwijtgeraakt, maar zich desalniettemin geweldig amuserend. Maar nog leuker, lezen we, waren de jaren van het interbellum, jagend in de Poolse moerassen. Zo maken ze ze niet meer.

David Esterly, The Lost Carving. A Journey to the Heart of Making. Over de liefde voor het handwerk. Esterly vertelt over het jaar waarin hij de door brand geteisterde houtsnijwerken van Gibbons restaureerde.

Nicolaj Gogol, Hoe Ivan Ivanovitsj ruzie kreeg met Ivan Nikiforovitsj. In de nieuwe vertaling van Aai Prins, de aanloop naar de Verzamelde Verhalen. (De lectuur daarvan staat voor volgend jaar geprogrammeerd.)

Arthur Hopcraft, The Football Man. People & Passions in Soccer. Klassiek voetbalboek uit 1968, dit jaar heruitgegeven. De voorloper van de meer literaire en sociologisch geïnspireerde sportcommentaar uit het volgende decennium.

Patrick Leigh-Fermor, The Broken Road: From the Iron Gates to Mount Athos. Het langverwachte slotdeel van de legendarische reisdagboeken. In de jaren 1930, te voet door Midden-Europa. Een wereld die op het punt stond te verdwijnen; een wereld waar het leven alleszins meer kleur en smaak leek te hebben.

Duncan Pryde, Nunaga: Ten Years Among the Eskimo's. Vooral fijne literatuur in de wintermaanden: wetend dat het altijd nog kouder kan zijn. Wel best goed vertoeven, zo bij de Eskimo's. Verbazend breeddenkende mensen.

Tom Reiss, The Black Count. Glory, Revolution, Betrayal and The Real Count of Monte Christo. Het verhaal over de vader van Alexandre Dumas, over de zwarte generaal van Napoleon en over hoe de kleine keizer de revolutionaire idealen én zijn generaal de rug toe keerde.

Margaret Salinger, Dream Catcher. Reflections on Reclusion. Dochter Salinger over vader Salinger. Dochter schrijft ongemeen goed. Bij momenten hard, maar vader Salinger maakte er soms dan ook een potje van.

Doug Saunders, Arrival City: How the Largest Migration in History is Reshaping Our World. Migratie is geen verhaal van zielenpoten en kneusjes, van achterstelling en miserie. Migratie gaat over materiële lotsverbetering, over sterke mensen die vooruit willen en vooruit gaan.

Jonathan Sperber, Marx. A Nineteenth-Century Life. Eén van de betere Marx-biografieën. Marx als negentiende-eeuwer, voortdurend achterom kijkend naar de Franse Revolutie en van daaruit de wereld interpreterend.

Sylvain Tesson, Zes maanden in de Siberische wouden. Buiten beren, binnen boeken. Het leven teruggebracht tot wat zo ongeveer de essentie is.


*. "Dit jaar" loopt van 22 december 2012 tot en met 21 december 2013. "Dit jaar" omvat in totaal 141 boeken. Dat is het kleinste aantal sinds het begin van de registratie. Het excuus dat er dit jaar wel een aantal heel dikke tussen zaten, is belachelijk. Er dient gewoon ernstig te worden bezonnen over de prioriteiten in het leven. Internet: buiten!

In het honderd

Oef, het worden rustige eindejaarsdagen voor de brave burgers van Gotham City en daardoor meteen ook voor Batman. The Joker is er voor de feestdagen even tussen uit: een all-in surfvakantie in zonniger oorden. Benieuwd of The Joker er ook op vakantie in de kortste keren voor zorgt dat alles in de spreekwoordelijke honderd loopt.

Wat meteen de vraag oproept: wie of wat is die spreekwoordelijke honderd waar het dus beter niet in loopt? Dat zochten we op. Het gebruik van het telwoord "honderd" in gezegdes en uitdrukkingen duidde vroeger gewoon aan: erg veel, ontelbaar. Vervolgens kreeg het de afgeleide betekenis van: in het wilde weg, lukraak. En nog later werd die honderd synoniem voor chaos, ordeloosheid.

En chaos en ordeloosheid: dat is inderdaad helemaal des Jokers.

Levine's rumba

De vriendelijke mensen van de Idelsohn Society for Musical Preservation verzamelen Amerikaans-joodse muziek en stellen die beschikbaar voor de nieuwe generaties. Af en toe brengen ze een plaatje uit, waarop ze muziekjes bundelen die op één of andere manier bij elkaar horen. Heel leuk is bijvoorbeeld de compilatie Black Sabbath, waarop ze zwarte joodse soulzangers verzamelden.

En nu is er weer een nieuwe en fijne compilatie: It's A Scream How Levine Does The Rumba. Allerlei muziekjes binnen het Latin-idioom die één of andere joodse connotatie hebben. Hier kan je alvast wat nummers beluisteren. Vergeet zeker het door Ruth Wallis uitgevoerde titelnummer niet:

Arbeidsvraagstuk

Tussen de bedrijven door was dr. Johnson niet te beroerd om ook zijn licht te laten schijnen op het arbeidsvraagstuk:

“There is no kind of idleness, by which we are so easily seduced, as that which dignifies itself by the appearance of business and by making the loiterer imagine that he has something to do which must not be neglected, keeps him in perpetual agitation and hurries him rapidly from place to place . . . To do nothing, every man is ashamed and to do much, almost every man is unwilling or afraid. Innumerable expedients have therefore been invented to produce motion without labour, and employment without solicitude.”

Uit: Dr. Samuel Johnson, 'Essay No. 48', The Idler, 17 maart 1759.

Het prentje: een minder gekend portret, uit 1769, van de hand van Joshua Reynolds (1723-1792). Johnson zonder pruik.

James Finlayson

Eén van de absolute sterkhouders van de stomme film: James Finlayson. Uitermate geschikt om slachtoffer te worden van de fratsen van, bijvoorbeeld, Laurel en Hardy. Eén van de oorspronkelijke Keystone Cops ook, wiens belangrijkste bijdrage tot de filmgeschiedenis er uit bestond, een fijn excuus te bieden om de gevestigde machten belachelijk te maken.

Enigszins verrassende feiten? Eén, Finlayson was Schot en sprak in het dagelijkse leven met een zwaar accent uit die streken - wat je uiteraard niet kan weten op basis van de stomme films. Twee, Finlayson had helemaal geen snor. Het wereldberoemde exemplaar dat je onder meer op bovenstaand prentje ziet, was vals.

Er zijn niet zoveel zekerheden in het leven, hoewel deze vaststelling op zich eigenlijk goed op weg is er één te worden.

Tutwiler Street

In het speciale aan de muziek gewijde nummer van The Oxford American -het literaire tijdschrift van en over the American South- schrijft Roseanne Cash, één van de dochters uit het eerste huwelijk van Johnny Cash, over haar vader (prentje). Mooi verhaal (hier). Een klein stukje:

I have only one memory of living on Tutwiler Street. There was a candy store at the end of our block, and I remember walking hand-in-hand with my dad to the little shop on the corner and being allowed to choose any candy I wanted. My cousin Jackie Cash, daughter of my Uncle Roy, has a more potent memory. She was eight years old, visiting us in the duplex when I was a baby, and sitting next to my dad on the sofa while he played guitar and fooled around with lyrics. She recalls him yelling to my mother in the kitchen, “Honey, listen to this,” and he sang,“But that train keeps a’rollin’/ on down to San Antone.” Alas, I don’t remember that at all.

En wat Jackie zich herinnert is natuurlijk het ontstaan van Folsom Prison Blues (filmpje).

Reizigers

Bericht aan de reizigers

Bestijg de trein nooit zonder uw valies met dromen,

dan vindt ge in elke stad behoorlijk onderkomen.

Zit rustig en geduldig naast het open raam:

gij zijt een reiziger en niemand kent uw naam.

Zoek in 't verleden weer uw frisse kinderogen,

kijk nonchalant en scherp, droomrig en opgetogen

.Al wat ge groeien ziet op 't zwarte voorjaarsland,

wees overtuigd: het werd alleen voor u geplant.

Laat handelsreizigers over de filmcensuur 

hun woordje zeggen: God glimlacht en kiest zijn uur.

Groet minzaam de stationschefs achter hun groen hekken,

want zonder hun signaal zou nooit één trein vertrekken.

En als de trein niet voort wil, zeer ten detrimente

van uwe lust en hoop en zuurbetaalde centen,

Blijf kalm en open uw valies;  put uit zijn voorraad

en ge ondervindt dat nooit een enkel uur te loor gaat.

En arriveert de trein in een vreemdsoortig oord,

waarvan ge in uw bestaan de naam nooit hebt gehoord,

Dan is het doel bereikt, dan leert gij eerst wat reizen

betekent voor de dolaards en de ware wijzen...

Wees vooral niet verbaasd dat, langs gewone bomen,

een doodgewone trein u voert naar 't hart van Rome.

Jan Van Nijlen (1884-1965), 'Bericht aan de reizigers', Uit: Geheimschrift, 1934.

Het prentje: het manuscript van bovenstaand gedicht.

Klein-Brittannië

Binnenkort beslissen de Schotten of ze tot Groot-Brittannië willen blijven behoren. Om op alle eventualiteiten voorbereid te zijn, kan het uiteraard geen kwaad om nu ook al na te denken over een Britse toekomst zonder de Schotten. Bijvoorbeeld: hoe moet de vlag van het daaruit voortvloeiende Klein-Brittannië er uit zien? Op de BBC lieten ze hun verbeelding de vrije loop en bedachten ze nieuwe versies van de Union Jack (hier).

Onze favoriet: deze van het Schotse blauw en het witte Sint-Andries-kruis ontdane Klein-Britse vaandel.* Met in het midden het koninklijke wapen, omringd door symbolen die de bijdrage van de Commonwealth aan de Britse geschiedenis symboliseren.

Na 18 september 2014 weten we meer.

*: Voor wie even was vergeten waar die verschillende kruisen en kleurelementen op de Britse vlag ook weer voor staan: hier.

Zwaar

Tom Clark, Heavy. Tom Clark, dichter en biograaf van nogal wat beat poets, heeft overigens een blog, met daarop ook prachtige foto's.

Het prentje: via biblioklept.

Mutsje op

Niets leukers dan Fikkie een mutsje opgezet en fotograferen. Toch wel: Fikkie én Mops een mutsje opgezet en samen fotograferen. Onder dierenvrienden bestaat discussie over dit soort praktijken. Dat is logisch. Dieren hebben allerlei manieren om de onderlinge pikorde te bepalen; mensen ook: die doen dat bijvoorbeeld door middel van discussie. Dieren mutsjes opzetten is dieronvriendelijk! Nietes, dieren vinden het wat leuk om dit soort dingen met hun baasjes te doen! De ene is nog net iets meer dierenvriend dan de andere.

Het gaat, dat vergeten we te gemakkelijk, in discussies tussen mensen zeer zelden om wie of wat gelijk heeft. Het gaat in de meeste gevallen om iets veel eenvoudiger: wie is het alfamannetje of -vrouwtje.

Mensen zijn dieren. Als je dat onthoudt kom je al een heel eind.

Het prentje: een foto gemaakt door Paul Croes, via Charlotte Mutsaers hier aangewaaid.

Lambretta

Omdat alle beetjes helpen: als we ons nu eens, in plaats van in die lelijke auto, verplaatsten met deze sierlijke Lambretta-met-sidecar. En nog mooier: moesten er op de taxistandplaatsen van dit soort fijne motorfietsen-met chauffeur klaarstaan om een mens door de stad te loodsen. Het straatbeeld zou een stuk stijlvoller ogen.

Omdat alle beetjes helpen.

Marc Mendelson

Gisteren overleden op de eerbiedwaardige leeftijd van achtennegentig: Marc Mendelson.Ooit één van de boegbeelden van de Jeune Peinture Belge die de na-oorlogse Belgische schilderkunst een boost gaf.

Mendelson was misschien een beetje het vriendelijke gezicht van het modernisme. Bovenstaand fijn schilderij, Midsummer, normaal gezien te bewonderen in het Antwerpse Koninklijke Museum voor Schone Kunsten (maar dat is nog tot een eind in 2017 gesloten), verzoent zelfs de meest verzuurde dat-kan-mijn-klein-neefje-ook-moderne kunsthater met de abstracte werkwijze. Dat is nog meer het geval met het vrolijke Happy Metro To You dat dagelijks ontelbare Brusselse pendelaars begroet wanneer ze de roltrappen afdalen om metrostation Park/Parc te betreden (hier).

Overigens, op zich ook een beetje kunst, die Brusselse gewoonte om metrostations een Nederlandse en Franse naam te geven: Parc/Park, Veeweyde/Veeweide, Trône/Troon, Stockel/Stokkel, Louise/Louiza, Maelbeek/Maalbeek...

Kerstpudding

Vandaag, lieve lezers, maken we -met eindejaar in zicht- een echte Engelse christmas-pudding, naar het recept van George Orwell. (Enige duiding: hier). Zowel het enigszins wobbly tikwerk als de vetvlekken (zie blad twee) zijn van de hand van de meester zelf.

Het wordt weer een fijne kerst.

Bata-schoenen

Ooit het symbool van de vermaledijde consumptiemaatschappij: de Bata-schoen. Als men in de periode tussen de twee wereldoorlogen wou afgeven op de kleinburger, dan werd spottend verwezen naar het dragen van confectiepakken en Bata-schoenen. De Tsjechoslowaakse schoenen werden machinaal gemaakt, waren goedkoop en vielen dus binnen het bereik van wie graag behoorlijk gekleed ging, maar weinig geld had. Kon niet goed zijn.

Maar, als je dit prentje bekijkt: vandaag zouden fashionista's flink geld geven voor zo'n leuk paar canvasschoenen. Jammer, maar helaas. Het oorspronkelijke bedrijf verdween na 1945 toen de communisten Tsjechoslowakije overnamen.* Na de val van het communisme probeerde een Bata-erfgenaam het oude bedrijf opnieuw op te starten. Tevergeefs. In 2000 ging Bata voorgoed failliet.

(*. Thomas J. Bata -zoon van oprichter Thomas G. Bata- vertrok naar Canada en begon daar opnieuw. Dat is de Bata zoals wij die vandaag kennen; ook Bata, maar niet helemaal meer dezelfde Bata. Meer hier.)

Zelfredzaamheid

"Een ouder kan natuurlijk al eens helpen als een kind vastzit, het weer op weg helpen. Maar ouders die een hele dag naast hun kind zitten en zijn hand vasthouden? Nee. Zoiets doodt alle zelfredzaamheid, alle creativiteit.

François Englert, De Standaard, 7.12.2013.

De bibliothecaris

"The profession on which all other professions and occupations depend."

Ontlasting

In 1927 vloog Charles Lindbergh als eerste zonder tussenstop de oceaan over. In één beweging werd hij de beroemdste mens ter wereld. Dat was wel even wennen voor de als gevolg van zijn Zweeds-protestantse opvatting enigszins in zichzelf gekeerde en nogal preutse luchtvaartpionier. Lindbergh werd overal door massa's mensen omstuwd, werd van de ene plechtigheid naar de andere gesleept en werd ook door alle gekroonde vorsten ontvangen. Zo ook door de Britse koning George V (zie prentje):

"Eventually he made it to Buckingham Palace where the King famously startled Lindbergh by asking him how he had peed during the flight. Lindbergh explained, a touch awkwardly, that he had brought a pail for the purpose. 

George V, not te be deflected from a full understanding of this aspect of his flight, asked how many times Lindbergh had employed it. 

Coming from the family he did, Lindbergh may never before in his life have discussed his evacuations with anyone, and now here he was doing it with the king of England. 

'Twice," he whispered hoarsely, looking as if he might faint. 

And where was that?' the king persisted. 

'Once over Newfoundland and once over the open ocean.' 

The king nodded thoughtfully, satisfied."

Uit Bill Bryson, One Summer. America 1927, New York 2013.

Op reis

One of the best known of the Desert Fathers of fourth-century Egypt, St. Sarapion the Sindonite, travelled once on pilgrimage to Rome. Here he was told of a celebrated recluse, a woman who lived always in one small room, never going out. Skeptical about her way of life – for he was himself a great wanderer – Sarapion called on her and asked: “Why are you sitting here?”. To this she replied “I am not sitting here, I am on a journey.

Kallistos Ware, The Orthodox Way, New York, 1979.

Schoenpoetsen

Wat je in de klassieke socialistische en antisocialistische literatuur vaak tegenkomt: schoenpoetsen. Antisocialisten pareerden de socialistische utopische toekomstbeelden met de vraag: en in dat arbeidersparadijs, wie gaat dan het onaangename werk doen, het schoenpoetsen bijvoorbeeld. Klassiek is de riposte van Marx toen één van zijn sociaal-democratische vrienden, de gynecoloog, dr. Ludwig Kugelmann hem die vraag stelde: "U, dr. Kugelmann."

Latere socialisten hadden door dat dit ad hominem-verweer misschien niet het meest doeltreffend was. In De Vrouw onder het Socialisme bedacht August Bebel een meer afdoend antwoord: onder het socialisme zullen we schoenpoetsmachines uitvinden, zodat niemand dat werkje nog hoeft uit te oefenen. Die schoenpoetsmachine lag hem na aan het hart: in de laatste door hem verbeterde druk meldt hij in een voetnoot dat die machine effectief is uitgevonden. In New York! Nu was er niets dat het socialisme nog kan tegenhouden.

Gek eigenlijk dat in die polemiek niemand op het idee kwam dat we ook gewoon zelf onze schoenen kunnen poetsen, of dat we onze schoenen ongepoetst kunnen laten of schoenen dragen uit materiaal dat helemaal niet meer hoeft worden gepoetst. En ook dat leert ons weer wat: als mensen zich de toekomst voorstellen dan is dat altijd een extrapolatie van hun eigen tijd. Tot en met de verhouding tot hun schoeisel.

Beelden

"Er zijn beelden, die men soms met de nauwkeurigheid van een fototoestel registreert en toch, wanneer men ze later in de herinnering terugvindt, kan het gebeuren, dat men zich het hoofd breekt waar men ze heeft gezien." 

Georges Simenon, Maigret en de geschaduwde schoolmeester, 1953.

Overigens: fotografie, zo leert de wetenschap, is slecht voor het geheugen (meer hier).

Geduldig onderzoek

Er lijkt zich wat le Corbusier betreft een patroon af te tekenen. Als Le Corbusier het groot ziet, is het vaak niet zo best. Als het klein en concreet is, is het briljant. De allermooiste dingen die Le Corbusier maakte wellicht de kleine woningen.Er is het formidabele hutje in Roquebrune - Cap Martin. Er is de Villa Le Lac in Corseaux.

Nog kleiner zijn de schriftjes die Le Corbusier maakte en publiceerde. Alleen al die fantastische reekstitel: "les carnets de la recherche patiente". Gedurende zijn hele loopbaan schreef Le Corbusier boeken die hij ook volledig zelf vorm gaf. Catherine De Smet bracht ze allemaal bij elkaar in Le Corbusier: Architect of Books: een prachtig boek. Wie nog op zoek was naar een fijn kerstgeschenk voor zichzelf is meteen ook al weer uit de nood.

Met Kapitaal

Stilleven met, in dit geval, een keure van communistische boeken. We herkennen in de rugdekking verlenende stapel onder meer Das Kapital en, rechtopstaand, de officiële en dus voortdurend weer herschreven Geschiedenis van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie, destijds in klein-linkse kringen ook wel De Bolsjeviek genoemd.

Clive Branson (1907-1944) was communist. Hij schilderde scenes uit het dagelijkse leven van de communistische militant: de verkoop van het partijkrantje aan de fabriekspoort, de arbeider, de staking, de betoging. Vermoedelijk zou zijn schilderstijl in de Sovjet-Unie niet zijn gesmaakt: niet socialistisch-realistisch genoeg. En dat was dan meteen het voordeel van het kapitalisme: je kon je er als communistisch kunstenaar, als je wat minder klassiek schilderde, altijd van af maken dat je een soort van kapitalistisch realisme maakte: de verwrongen realiteit van het leven onder de markteconomie of iets dergelijks.

Het prentje: de Londense Tate Gallery heeft een paar Bransons in de collectie (hier), waaronder dus dit Stil Life uit 1940.