Lezen is best wel gevaarlijk. Niet in de romantische betekenis: het gebeurt vrijwel nooit dat mensen boeken lezen en vervolgens besluiten barricades op te richten, al hun geld aan de arme kindjes te geven of gekke bekken te trekken naar politieagenten. Dat literatuur potentaten doet beven en het onrecht helpt bestrijden is iets dat auteurs elkaar -en de meisjes waarop ze indruk proberen te maken op café- wijsmaken.
Lezen is gevaarlijk in een veel aardsere en daardoor ook meer fundamentele betekenis. Wie leest, houdt zich niet met andere dingen bezig. Wie veel leest, vindt vrijwel alle andere dingen onbelangrijk. Wie veel leest, vindt tijd dat ie niet leest verloren tijd. Wie leest houdt niet van vergaderen, van werken, van feestjes, van recepties, van bijeenkomsten van de Liga van de Rechten van de Mens, van uitstapjes met de wagen, van bezoeken aan het grootwarenhuis. Wie leest wil alleen gerust gelaten worden en verder lezen. Dat is best wel gevaarlijk.
Want stel dat iedereen zou beginnen lezen. Waar zou het naar toe gaan met de economie? Wie zou het land dan verdedigen? Wie zou voor ons medailles behalen op de Olympische Spelen? Wie zou de Chinese markt veroveren? Wie zou de staat hervormen en Brussel-Halle-Vilvoorde splitsen?
Of nog erger: stel dat machthebbers zouden beginnen lezen. In de kortste keer zouden ze zich proberen te onttrekken aan datgene dat machthebbers geacht worden te doen: vergaderen, redevoeringen houden, linten knippen, handenschudden, kindertjes over de bol aaien, discussiëren, ruziemaken, interviews geven. Ze zouden alleen nog maar willen lezen. Best wel een griezelige gedachte.
Alan Bennett schreef The Uncommon Reader: een klein, fijn boekje over een niet nader gespecifieerde Britse Koningin die de de verslaving van het lezen leert kennen. Een beetje per ongeluk en eerst louter uit plichtsbesef leest ze een boek. En van dat ene boek komen er andere. En dan wil ze alleen nog maar lezen. En dan wordt het eng, althans voor haar entourage. De Koningin wil helemaal niet meer op staatsbezoek of nieuwe melkfabrieken openen of het volk toewuiven vanuit de koets. De Koningin wil alleen maar gerust gelaten worden en lezen.
Waar moet dat heen? Vooral, zoals de hovelingen terecht opmerken, omdat lezen niet alleen asociaal is, maar bovendien ook nog eens elitair. Wie leest geeft de indruk de anderen niet nodig te hebben, laadt de verdenking op zich aan zichzelf genoeg te hebben. Zijn er in deze tijd ergere zonden denkbaar? Asociaal én elitair. Voor je het weet zal het volk zich tegen de monarchie keren! Daar moet een stokje voor gestoken worden! Lees vooral zelf hoe het afloopt. Leuk boekje. En eigenlijk subversief ook.
Want stel je voor dat die boodschap ook doordringt tot de Ministers van Cultuur, de televisiemakers, de culturele hoogwaardigheidsbekleders. Stel dat iemand ze vertelt: lezen is helemaal niet gemeenschapsvormend en democratische attitudenbevorderend en meer van dat fraais. Dan zouden die wel eens kunnen besluiten: gedaan met het streven om van bibliotheken pretparken te maken, gedaan met het laten optreden van schrijvers in praatshows, gedaan met het organiseren van literaire evenementen, gedaan met de boekenprogramma's op TV.
En wat dan? Dan zouden al die uitgevers, schrijvers en hun publiek zich gewoon weer kunnen concentreren op het echte werk: boeken maken en lezen. Eigenlijk ook wel een gevaarlijke gedachte.
(Het prentje: Koningin Elisabeth gefotografeerd door Cecil Beaton, 1968.)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten