Moderne mensen denken heel wat van zichzelf. Ze denken dat ze de architecten zijn van hun eigen leven. Ze denken dat ze soevereine beslissers zijn, die rationeel voor zichzelf bepalen welke weg ze willen bewandelen. Ze denken dat ze baas zijn over hun lagere driften. Dat ze geen willoos slachtoffer zijn van de omstandigheden, geen speelbal van de elementen. Dat ze zich het hoofd niet laten op hol brengen door wensdromen of collectieve hysterie.
Dat valt vaak nogal tegen.
Een econome, Emily Oster, schreef een artikel waarin ze aantoont dat de laat-middeleeuwse heksenvervolgingen perfect voorspelbaar zijn. Als je weet welk weer het dat jaar was, kan je uitrekenen hoeveel heksen er op de brandstapel zullen worden gegooid. En vermoedelijk dachten al die heksenvervolgers dat ze na weloverwogen afwegen de wil van god volgden. Eigenlijk werden ze gedreven door het klimaat. Als de winters streng waren en de oogsten tegenvielen werd er haast automatisch een zondebok gezocht: heksenvervolging.
Ok, maar dat waren middeleeuwers. Nu ligt dat toch anders? Een andere econoom, Edward Miguel, heeft uitgezocht dat je vandaag in Tanzania precies dezelfde wetmatigheid vindt. Op basis van de gegevens over regenval en droogte kan je voorspellen hoeveel oudere dames zullen worden beschuldigd van hekserij. Schaarste vraagt om een zondebok.
Maar dat zijn mensen in arme landen, kan je nog tegenwerpen. We willen graag hopen dat het hier anders is. Maar ook dat zou wel eens kunnen tegenvallen. Even afwachten tot de gevolgen van de klimaatontregeling zich ook in onze gewesten laten voelen. Eens kijken hoe lang het duurt voor we met z'n allen vrolijk meelopen om heksen te verbranden.
Mensen denken dat ze boven dat soort dingen staan. Soms. Soms ook niet. Schaarste doet vreemde dingen met een mens.
(Deze kwesties zijn aan de orde in een interessant stuk in The New York Times, eerder deze week.)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten