Toen we vorig jaar een langere tijd buiten strijd waren, keken we graag naar wielrennen op TV. Elke namiddag was er wel ergens een Ronde bezig. Het opmerkelijke was dat je de winnaars van de eerste Ronde van het seizoen ook weer tegenkwam in de daaropvolgende Ronde. Maar deze keer niet als deelnemer, maar als onderwerp van gesprek: als in verdenking gestelde in een dopingzaak. En in de derde Ronde gebeurde hetzelfde met de vedettes van de tweede Ronde. En zo ging dat maar door: houden ze op het einde van het seizoen nog genoeg volk over, vroegen we ons wel eens af.
Het is met het wielrennen zo ongeveer rond 1993 helemaal beginnen fout lopen, aldus Hedwig Van Hooydonck. En hij kan het weten: in de tweede helft van de jaren tachtig en de vroege jaren negentig was Van Hooydonck (zie foto) onze grootste wielerbelofte en ook de laatste wielrenner waarvoor we warme gevoelens van sympathie koesterden.
Van Hooydonck won twee keer de Ronde Van Vlaanderen en verzamelde nog wat andere klassiekers op zijn palmares. Maar ineens, in 1993, hield het op. Of beter: gingen de anderen vooruit en bleef hij ter plaatse trappelen. EPO deed zijn intrede in het peloton. Wie pakte reed ineens een paar kilometer sneller. Van Hooydonck kon trainen wat hij wilde, de anderen fietsten hem voorbij. In 1996 stapte Van Hooydonck teleurgesteld uit de koers.
Dopingebruik in de sport kan je nog het best begrijpen vanuit de speltheorie. Dat is een in de sociale wetenschappen gangbare manier om situaties uit te beelden waarin mensen voor keuzes staan waarvan ze de uitkomsten niet zelf in de hand hebben. Een klassieker is het spel der gevangenen. Twee mannen zijn betrapt op een misdrijf en zitten apart in de cel. Allebei krijgen ze het bezoek van de onderzoeksrechter die hen, omdat hij vermoedelijk niet over genoeg bewijsmateriaal beschikt, een voorstel doet. Als ze praten worden ze kroongetuige en gaan ze vrijuit. Pech voor de andere die blijft zwijgen natuurlijk, want die krijgt dan alle schuld en een zware straf in de schoenen geschoven.
Hoewel beide gevangenen er alle belang bij hebben om te blijven zwijgen -dan kunnen ze hoogstens allebei een lichte straf krijgen- dicteert de structuur van het spel dat ze allebei zullen beginnen praten. Allebei zullen ze vooral de situatie vrezen waarin ze zelf blijven zwijgen en de andere begint te praten. Die parasiteert dan op jouw goede gedrag. En dus praten ze elkaar aan de galg en vliegen ze allebei voor lange tijd de cel in.
Wielrenners verkiezen een situatie waarin niemand doping neemt. Maar omdat ze nooit zeker kunnen zijn dat de anderen niet op hun goede gedrag parasiteren, beginnen ze allemaal slikken en spuiten. En zo is iedereen minder goed af.
Het leuke is dat je, op basis van de speltheorie, ook oplossingen kan bedenken. In een artikel in Scientific American -een bewijs overigens dat wielrennen globaliseert: Amerikanen vinden het tegenwoordig vanzelfsprekend om zich ook voor die sport te interesseren- doen ze de oefening en geven ze de wielerbonzen volgende tips om het dopingprobleem aan te pakken.
1. Geef amnestie aan alle dopingovertreders uit het verleden. Nu durven sommigen niet praten omdat ze vrezen al hun overwinningen en titels kwijt te geraken. Als je ze aan het praten wil krijgen, moet je ze daarvoor belonen.
2. Voer het aantal dopingtesten op en laat ze uitvoeren door onafhankelijke instanties die er ook financieel belang bij hebben overtreders op te sporen.
3. Stel om de zoveel tijd een grote geldbeloning in het vooruitzicht voor wetenschappers die testen kunnen bedenken om producten op te sporen waarvoor dat vandaag onmogelijk is.
4. Maak de straffen voor de wielrenners veel zwaarder: één keer betrapt en je ligt er voor het leven uit. Zorg natuurlijk dat je dan over erg betrouwbare en onomstreden testmethodes beschikt.
5. Voer collectieve straffen in: als één renner uit een team wordt betrapt, wordt iedereen een tijd geschorst. Zo ontstaat veel scherpere sociale controle.
Dopinggebruik gaat gepaard met een afweging van kosten en baten en, vooral, van de afweging die je denkt dat de anderen zullen maken. Wie doping uit de sport wil bannen moet zich die logica eigen maken.
En als we een klein amendementje mogen toevoegen: noem die prijs voor de wetenschappers uit punt 3 naar Van Hooydonck, als symbolische Wiedergutmachung. “Ze hebben me destijds niet alleen veel geld afgepakt, maar ook het gevoel om de beste te zijn”, verklaart hij wel eens in interviews.
Dat onrecht moet ongedaan worden gemaakt. Tot zolang, spreken we met elkaar af, kijken we niet meer naar de koers.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten