Mensen kunnen niet leven met onzekerheid. We zoeken orde en samenhang in de dagelijkse chaos der dingen. We kunnen gewoon niet anders. Zo zijn we geprogrammeerd. Toen we nog door de steppen rondzwierven hadden we er alle belang bij om snel het verband te kunnen leggen tussen oorzaak en gevolg. "Als je die bessen eet ga je dood". "In dat soort hol, daar mag je zeker van zijn, woont een beer".
Op die manier zijn we allemaal geoefende ontdekkers van samenhang geworden. We stammen immers af van voorouders die precies wisten welke bessen je kon eten en welke holen je best vermeed en die dus overleefden en voor nageslacht zorgden. Wie nonchalant was of goedgelovig redde het niet. "Het is toch niet omdat Oergal en Oembat ziek werden van die overheerlijke bessen dat ik er niet mag van eten". Foute keuze: game over. "Oh wat een leuke beer daar in dat hol, deze ziet er helemaal niet eng uit". Foute keuze: game over.
Wat we willen zeggen: mensen kunnen gewoon niet anders dan overal oorzaak en gevolg zoeken, zin en betekenis, orde en samenhang. Ook als die er niet zijn. Vooral dan.
Neem nu het BHV-debacle, deze week in de Kamer. Spontaan denken we: politici zijn gehaaide kerels, die weten wel waar ze mee bezig zijn. Ook als we ze met hun ogen open in hun ongeluk zien lopen, dan nog blijven we stug denken dat ze weten wat ze doen. Vooral dan. Er zal wel ergens een plan zijn. Toch?
Deze week beweerde iedereen tot net voor de stemming: die komt er niet, achter de schermen is alles al geregeld. En dan werd er gestemd. En toen beweerde iedereen: neen, dit was theater. Achter de schermen hebben ze een heel plan bedacht. Nu doen ze alsof ze stemmen, maar eigenlijk hebben ze afgesproken op die manier, zonder gezichtsverlies, een vervelend dossier te begraven. Nee hoor, alles onder controle.
Anderhalve dag later wordt duidelijker dat het allemaal een rommeltje was: improviseren, stoer doen en hopen dat het goed komt. Niemand had een plan. Iedereen liep met zijn ogen open in zijn ongeluk.
Dat is precies wat we vrezen: geen controle, chaos, niemand die precies weet waar het naar toegaat en waar het zal eindigen. En daarom verzinnen we desnoods een Grote Samenzwering. Zo begrijpen we het weer allemaal. Irak in totale chaos en niemand die nog weet hoe het verder moet? Welnee, achter de schermen weten allerlei mensen best wel waar ze mee bezig zijn. De olie, weet je wel, of de joodse lobby. De Grote Samenzwering maakt alles weer overzichtelijk. Ons hebben ze niet liggen, wij weten wel beter.
Het geloof in grote samenzweringen maakt machtelozen machtig. Daarom vindt het net in het Midden-Oosten zoveel bijval: wij mogen dan wel totaal rechteloos zijn en een arm en uitzichtloos bestaan leiden, maar wij weten beter! Wij weten dat de joden overal achter zitten!
Het is niet anders bij de boeren in de Amerikaanse Midwest: ons inkomen gaat er dan wel van jaar tot jaar op achteruit en de rest van Amerika lacht met ons, maar wij weten beter! Wij weten dat er ‘s nachts Zwarte Helicopters rondvliegen en dat de VN de macht wil grijpen en daarom de vrije wapenverkoop aan banden wil leggen.
En hier in Vlaanderen? Wij hebben Jean Marie Dedecker. Een halfuur voor de stemming wist JM met zekerheid dat er niet zou worden gestemd: De CD&V en de NVA gingen plat op de buik gaan. Dat was al lang beslist, achter de schermen. Samenzwering. En vijf minuten na de stemming was JM er weer: dat was afgesproken werk, achter de schermen bedisseld. CD&V en NVA hadden weliswaar gestemd, maar eigenlijk -in ruil voor de macht en de postjes- de staatshervorming begraven. Samenzwering.
Een paar maanden terug voorspelden we in de krant dat JM geen politieke toekomst had. Fout, uiteraard. We hebben, zoals vandaag een lezer in De Standaard terecht opmerkt, dan ook weinig of niets begrepen van de politiek. Dat klopt: JM staat inmiddels op meer dan tien procent in de peilingen. Dat begrijpen we inderdaad niet.
Behalve dan vanuit de algemeen menselijke behoefte om orde en samenhang te zien, ook waar die er niet zijn. JM komt perfect tegemoet aan die behoefte. JM ziet overal samenzweringen. JM ziet overal pogingen om mensen te beduvelen en in het ootje te nemen. JM ziet dat, anderen niet. En als je voor JM stemt, straalt een beetje van die scherpzinnigheid op je af.
Mensen kunnen niet leven met onzekerheid.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten