Kleine Hitlertjes

Mensen voelen zich een beetje ongemakkelijk wanneer blijkt dat je in alle ernst meent dat goede manieren de wereld kunnen redden. Om veel verschillende redenen vinden ze dat een dwaze gedachte. Vooraleer we ons eigenlijke onderwerp -de dagelijkse kleine deugden- kunnen aanvatten, moeten er dus eerst nogal wat misverstanden uit de wereld worden geholpen. Vandaag: distinctie is niet hetzelfde als civiliteit.

In een aristocratische samenleving hoorde iedereen bij een stand. Je ging heel anders om met mensen naarmate die binnen, boven of onder je stand leefden. Hoe groter de afstand tusen de standen, hoe ruwer de betrekkingen. Dienstboden, straatverkopers en artiesten kon je, als je tot de hogere standen behoorde, desnoods een trap onder hun zitvlak verkopen, afranselen met je rijzweep of uitschelden voor rotte vis. Geen mens die daarvan zou opkijken.

Binnen de hogere standen luisterde het dan weer erg nauw. Goede manieren dienden om het fijne onderscheid tussen jou en de lager gesitueerden duidelijk te maken. Daardoor ontstonden allerlei rare regels over welk mes je voor welk gerecht moest gebruiken, hoe je precies moest groeten, welke aanspreektitel je gebruikte en in welke volgorde je mocht aanschuiven aan de feestdis. Goede manieren waren een vorm van distinctie: ze dienden om de sociale hiërarchie veilig te stellen.

In een democratische samenleving zijn goede manieren een vorm van civiliteit. Etymologisch gaat die term terug op het zelfstandig naamwoord civis: burger, medeburger. Dat zegt genoeg. Goede manieren maken duidelijk dat je de andere als gelijke beschouwt, als een medeburger. Je behandelt andere mensen -alle mensen- met respect, omdat je noch boven, noch onder hen staat. Goede manieren vormen de dagelijkse bevestiging van de democratische idealen.

Daarom zijn mensen die systematisch onbeleefd zijn, voorkruipen, schelden en hun medeburgers honds behandelen eigenlijk kleine Hitlertjes. Ze voelen zich superieur aan anderen en menen dat ze daarom geen rekening moeten houden met wat die voelen of denken.

Als je het zo bekijkt zouden net linkse en democratisch ingestelde mensen goede manieren een warm hart moeten toedragen. Dat doen ze, spijtig genoeg, vaak niet omdat ze distinctie en civiliteit met elkaar verwarren.

Gelukkig doet de bezoeker van deze site dat voortaan nooit meer. Toch weer wat geleerd vandaag!