Waarden en normen, normen en waarden. Het komt ons, eerlijk gezegd, de oren uit. Een vechtpartij op school, gedonder met allochtone snotneuzen, frauderende boekhouders? Voor je het weet is er wel weer iemand die oppert dat het allemaal een gevolg is van de teloorgang van waarden en normen.
Onze diepgelovige voorouders kregen elke zondag van meneer pastoor de Tien Geboden ingehamerd: dat waren pas waarden en normen. Dat belette ze echter niet om, zoals het in Exodus 20:1-17 wordt geformuleerd, te echtbreken, dood te slaan, te stelen, een valse getuigenis te spreken tegen hun naaste, of diens huis, vrouw, dienstknecht, dienstmaagd, os of ezel te begeren.
We botsen hier op de misvatting dat Grote Maatschappelijke Problemen vanzelfsprekend ook een beroep op Hoge Woorden en Fundamentele Principes veronderstellen. Dat is, menen we, een denkfout. In het dagelijkse leven vormen Hoge Woorden en Fundamentele Principes veelal een belemmering voor het maatschappelijk verkeer. Als twee mensen ruzie hebben over wie de afwas moet doen komen ze er wel uit. Als ze de fout begaan dat domestieke debat in principiële termen te voeren (De Vrijheid Om De Afwas Te Doen Wanneer Ik Dat Wil versus De Onrechtvaardigheid Van Ik Moet Hier Altijd Alles Doen In Dit Huis) wordt dat al moeilijker.
Eigenlijk, dat verliezen we wel eens uit het oog, gaat het meestal wel goed in het sociale verkeer. Slechts bij grote uitzondering wordt er frontaal gebotst. De mens, zo blijkt, is in regel geen wolf voor de mens. En dat komt niet, denken we, door normen en waarden. Dat heeft, in tegendeel, in belangrijke mate te maken met vaak veronachtzaamde kleine dagelijkse deugden. Die moeten we elkaar aanleren en, vooral, zelf in de praktijk brengen.
Waarover gaat het dan? Over goede manieren. Over hoffelijkheid en beleefdheid, bijvoorbeeld: op de trein je plaats afstaan voor zwangere medereizigsters, niet voordringen bij het opstappen, de deur vrijhouden, vriendelijk vragen of men zijn voeten van de bank wil halen.
Waarden en normen: dat is het probleem verschuiven naar de anderen, naar de samenleving. Dat is gemakkelijk, dat verplicht je tot niets. Goede manieren moet je zelf doen. Dat is karaktervorming. Dat is een stuk moeilijker en dus minder populair.
(Dit stukje vormt de aankondiging van een nieuwe reeks. Voortaan zullen we het op regelmatige basis hebben over de geschiedenis, de sociologie, de theorie en de praktijk van goede manieren. Iemand moet het toch doen.)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten