Vannacht hadden we een goed gesprek met grootvader. Dat was om minstens twee redenen merkwaardig. Eén, het was de eerste keer dat we elkaar ontmoetten en, twee, grootvader is inmiddels al weer bijna vijftig jaar dood. Desalniettemin passeerden de grote onderwerpen des levens de revue en zaten we grotendeels op dezelfde golflengte. Dat grootvaders wenkbrauwen zichtbaar met grove steken zwarte draad aan zijn voorhoofd waren bevestigd viel na verloop van tijd zelfs nauwelijks nog op. Dood zijn kruipt niet in je koude kleren, zullen we maar denken.
Wat moet dat geweest zijn in vroegere tijden als je zo’n tafereel droomde? Uiteraard betekende zulks dat je voorouders met jou contact zochten en een boodschap voor je hadden. Uiteraard vormde zo’n droom de bevestiging van alles waarin je geloofde: dat er meer was tussen hemel en aarde dan je kon vermoeden, dat je in een bezield universum leefde waar alles een betekenis had en niets zonder reden gebeurde.
De Hmongs zijn leden van een bergstam uit Laos die op het einde van de Indochinese oorlog naar Thailand vluchtten en van daaruit naar de Verenigde Staten werden gevlogen. Er wonen vandaag enkele tienduizenden Hmongs in de VS. Ongetwijfeld brave mensen, maar helemaal de kluts kwijt. Hun gewone leven speelde zich af in de bergen. Daar beoefenden ze een nogal primitieve vorm van landbouw en leefden ze verder van jacht en opiumteelt. Eerst vernietigde de oorlog hun wereld, vervolgens waren er de jaren in de vluchtelingenkampen, nu het leven in een moderne samenleving waar ze niet bijzonder veel van begrijpen.
Op dit moment lezen we een nogal indrukwekkend boek van Anne Fadiman over een uitermate tragisch gebeuren dat deze cultuurschok illustreert. The Spirit Catches You and You Fall Down gaat over een klein Hmongmeisje dat van bij de geboorte aan een uitzonderlijk hevige vorm van epilepsie leidt en over het wederzijds onbegrip tussen haar ouders en de Amerikaanse geneeskunde.
Bij de Hmong is epilepsie een nobele ziekte: het geldt als een teken van uitverkiezing. Vaak leiden sjamanen aan epilepsie. In het universum van de Hmongs betekent epilepsie dat je geest af en toe op stap gaat. Het is dan heel erg belangrijk dat je er voor zorgt dat die ziel de weg terugvindt. Amerikaanse dokters worden daar enigszins zenuwachtig van. Als je patiënt zo’n zware epilepsie heeft als het meisje uit het boek, moet je allerlei uitermate ingrijpende medische tests ondernemen en moeten er bijvoorbeeld ruggemergpuncties en bloedafnames worden verricht. De Hmongs denken dat zulks het laatste is wat je moet doen: als het lichaam niet meer intact is komt de geest nooit meer terug.
De Hmongs leven in een wereld waar alles een reden heeft en alles met alles samenhangt. Hun ervaringen met de moderne geneeskunde -die ze leerden kennen in een Thais vluchtelingenkamp- zijn niet zo best. Ze zijn er van overtuigd dat dokters voor hun plezier tests op je uitvoeren, bloed aftappen om te verkopen en organen wegsnijden om op te eten. Als het echt niet anders kan gaan de Hmong naar het ziekenhuis, maar daar saboteren ze dan de boel. Ze vertellen bewust verkeerde dingen om de dokters op een dwaalspoor te brengen, ze gooien hun medicijnen weg, ze gaan naar huis als ze de behandeling beu zijn.
Dat, ongetwijfeld ook als gevolg van dit alles, de resultaten van de moderne geneeskunde weinig impressionant zijn, verbaast hen geenszins. De traditionele geneeskunde werkt veel beter, dat spreekt voor zich, menen ze unaniem. De sjamaan doet rituelen om kwaadwillige geesten gunstig te stemmen en om de steun van de voorouders te vragen. Maar eigen aan kwaadwillige geesten is dat je ze nooit helemaal kan betrouwen. Ook al voer je de gepaste rituelen feilloos uit, dan nog kan zo’n geest besluiten er zich geen barst van aan te trekken. Als mens kan je alleen maar proberen. Een goede sjamaan kan niet meer doen dan zijn best.
Eigenlijk zit, vrezen we, de wereld veel logischer en overtuigender in elkaar als je ruimte laat voor geesten en voorouders.
(De afbeelding bovenaan: een traditioneel Hmong-verhaalkleed. Hier gevonden.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten