Slechte mensen

Op het prentje: twee écht slechte mensen: Mr. Kitt en Mr. Wind. Huurmoordenaars van Blofeld. Staan in Diamonds Are Forever James Bond naar het leven. De heren Kitt en Wind doen hun werk onmiskenbaar met plezier: filmpje. James Bond ook.

(De brildragende Mr. Kitt blijkt in het echte leven jazzmuzikant Putter Smith te zijn. Een bassist. Altijd uitkijken voor bassisten.)

Beatnik kit

Mag niet ontbreken in de kleerkast van de zichzelf respecterende man: de beatnik kit. Op die momenten waar dat nodig is moet je altijd french beret, cigarette holder, beatnik specs en -uiteraard- mohair black beard binnen handbereik hebben. Altijd.

Het bewijs? Dit filmpje met daarin de piepjonge Dennis Hopper, als matroos, op bezoek in de beatclub. Op dat moment had hij wat graag ook zo'n beatnik kit bij de hand gehad, kwestie van indruk te maken op de jongedame die nu het haar aangeboden drankje hooghartig afwijst.

Frida en Leon

Frida Kahlo maakte geen geheim van haar politieke overtuigingen, zoals ze op dit prentje, borst vooruit, demonstreert. Toen Leon Trotsky in 1937, op de vlucht voor Stalin, asiel kreeg in Mexico, namen Frida en echtgenoot Diego Rivera de Trotsky's in huis. Recent dook er een filmpje op waar je de hele club ziet in die tijd toen ze nog één vrolijke commune vormden (hier).

Maar aan dat gezellige samengewoon kwam een einde toen Kahlo en Trotsky iets met elkaar begonnen. Toen dat te ingewikkeld werd, verhuisden de Trotsky's naar Coyacan, waar een paar jaar later Stalin's agenten Trotsky alsnog te pakken kregen. Maar daar hebben we het een andere keer nog wel eens over.

Doofpotoperatie

Wie zelf geen schroef kan indraaien en soms denkt dat printers en fotokopieerapparaten tegen hem samenspannen, begrijpt enigszins Tolkiens wantrouwen ten aanzien van technologie. Je kunt de hele Midden-Aarde saga dan ook zo interpreteren: wie met de technologie omgaat zal er door vergaan, waarbij de wijze Gandalf dan staat voor de beschaving die het hoofd biedt aan het technocratisch totalitarisme van Mordor. Dat was ook Tolkiens lezing van de feiten (meer: hier).

Maar misschien moet je de geschiedenis van Midden-Aarde vanuit een andere optiek bekijken, meent ene Kirill Yeskov. Die schreef een boek, The Last Ringbearer, waarin "Mordor becomes an idealized city of the Enlightenment, using technology to bring peace and prosperity to the world until thwarted by the reactionary and tyrannical Gandalf".

Tja, dat werpt inderdaad een gans nieuw licht op de zaak. En daar worden sommigen blijkbaar ongemakkelijk van: Yeskov vindt maar geen Engelstalige uitgever voor zijn versie van de feiten (meer: hier). Doofpotoperatie! Een parlementaire onderzoekscommissie!

Antropocentrisme

Onze opvatting van het evolutieproces is bijzonder antropocentrisch. Een soort staat hoger op de evolutionaire ladder naarmate ze meer dingen kan die wij mensen belangrijk vinden; eigenschappen zijn vanuit evolutionair oogpunt doorslaggevender wanneer wij er over beschikken. Dat is ook toevallig.

Het gebruiken van werktuigen, de uitvinding van de taal, rechtop kunnen lopen: allemaal best leuk, hoor. Heel erg knap. Maar in één keer een appel of acht in je mond kunnen steken? Dat is vanuit evolutionair oogpunt toch nog wat anders. Als je vanuit dat perspectief naar de soorten kijkt, dan staan wij mensen vrijwel nergens. Orang-oetangs daarentegen.

Het prentje: via Frans de Waal.

Accordeon uiteraard

Ja, dat weten niet zoveel mensen. Jimmy Hendrix oefende zijn gitaarsolo's altijd eerst in op accordeon. Uiteraard.

Jammer genoeg is daar geen beeld- of klankmateriaal van overgebleven. Gelukkig is er ene Crispy Bess die er destijds bij was toen Jimmy zijn versie van The Star Bangled Banner repeteerde - op accordeon, uiteraard. Crispy Bess memoriseerde noot voor noot wat Jimmy toen ten gehore bracht en speelt het nu, op verzoek, na. Op accordeon, uiteraard (filmpje).

Sinaasappelen

Of vroeger alles beter was? Daar is de jury nog niet uit. Maar de sinaasappelen waren alleszins groter.

Niets mee mis

Wat de wetenschap bewijst en ziljoenen opgroeiende snotneuzen al langer wisten: niet alleen is er niets mis met het lezen van prentjesboeken over superhelden, meer zelfs, het is goed voor de hogervermelde snotneuzen. Voor hun zelfbeeld en ook, hou je vast: ze worden er groot en sterk van (meer hier).

Wetenschap: toch goed dat ze dat hebben uitgevonden.

Het prentje: superhelden Batman (Bruce Wayne) en Robin (Dick Grayson) slapen dan wel in hetzelfde bed, maar altijd met een propere pijama aan. Niets mee mis.

Herfstmode

Nu het warme weer voorbij is, tijd om even stil te staan bij de komende herfstmode. Albert Einstein -altijd mee met de nieuwste trends; trouwe lezers herinneren zich het kokette strandschoentje dat Albert eerder op deze pagina's aanprees- maakt het de komende maanden op kantoor gezellig met deze uitermate huiselijk ogende pantoffels. Een fantastisch idee, Albert. Was het almaar herfst.

Het prentje: via de Princeton Historical Society.

Sherlock's hoed

Als het er echt toe doet heb je niets aan de literatuurwetenschap. Neem nu deze: hoe zijn we er bij gekomen Sherlock Holmes af te beelden met het voor hem kenmerkend geachte hoofddeksel, de zogeheten deerstalker?  Nergens in de Sherlockverhalen vind je enige vermelding van dat specifieke hoofdbedekkende voorwerp. Twee keer -in The Adventure of Silver Blaze en in The Boscombe Valley Mystery- laat Watson zich ontvallen dat Sherlock één of andere reispet draagt, één keer valt daarbij de vermelding van de oorflappen. Dat is het dan zo wat.

Sherlock was een Victoriaans gentleman en die maakten een strikte scheiding tussen town en country, tussen wat je in de stad droeg en op de buiten. Een deerstalker droeg je, net als de geruite cape waarin Sherlock steevast wordt afgebeeld, op je landgoed, niet als je door Londen bewoog. Niets zou overigens zo de aandacht van de booswichten hebben getrokken dan een heer in de stad die buitenkledij droeg. Als Sherlock in de stad op onderzoek trekt, dan gebeurt dat meestal incognito en in vermomming. Sherlock verkleedt zich op de meest vreemdsoortige manieren, maar nooit als landjonker in de stad. Dat zou absurd geweest zijn ook.

Van waar dan die deerstalker en de geruite cape? Hallo? Literatuurwetenschap? Geen antwoord. Niemand thuis. (Wie er desondanks meer over wil weten: hier.)

Satanswagen

Wie al eens sceptisch staat tegenover hogelijk geprezen nieuwigheden krijgt vroeg of laat voor de voeten geworpen dat er destijds ook wel mensen waren die protesteerden tegen de eerste treinen. Dat klopt. Er waren inderdaad mensen die de trein daadwerkelijk des duivels vonden. De schilder Gustaaf Wappers (1803-1874) was er zo te zien één van. In 1837 schilderde hij het hier afgebeelde De Satanswagen: door een angstaanjagend donker en hels landschap kronkelt de trein als een vuurspuwende draak. Het schilderij werd geïnspireerd door Hendrik Conscience's gelijknamige gedicht Satans Wagen of het Stoomtuig (hier).

Dat is ook een mooi boek dat nog moet geschreven worden: de culturele geschiedenis van de IJzeren Weg. In afwachting daarvan, ook de moeite waard: Pascal Verbekens Grand Central Belge,  het verslag van een wandeling door het uiteenrafelende België, aan de hand van de nu verdwenen spoorlijn die ooit het industriële hart van Wallonië met de Antwerpse haven verbond. Veel melancholie en belgitude: twee dingen die onvermijdelijk resoneren bij wie al eens sceptisch staat tegenover hogelijk geprezen nieuwigheden.

Het prentje: via het Letterenhuis.

Heisser Wind

Geen olympisch goud en gisteren ook geen warmterecord gebroken; het zit ons niet mee deze zomer. Maar alles kan erger. Op 25 augustus 1931 bedroeg de maximumtemperatuur nauwelijks 13,1°C en de avond voordien was het kwik gezakt tot 4,8°C. Op 28 augustus 1978 bereikte in Rochefort de temperatuur 's nachts zelfs het vriespunt (bron: KMI). Dat is ook wel iets om, terwijl buiten de nog resterende mussen van de warmte van het dak vallen, even stil bij te staan. En daarna kan er gezellig meegeshaked worden met deze wonderbaarlijke wereldhit uit 1962: het Hubert Wolf Sextet en Heisser Wind (muziekje). Op de keerzijde stond Warmer Regen en die is, aldus de weervoorspellers, voor later op de dag.

Heilig Land

Als de Vlaamse Primitieven het Heilig Land afbeeldden, dan zag dat er altijd opmerkelijk Europees uit. Meestal vaag Italiaans ogend, soms zelfs gewoon Vlaams. Dat was ook logisch: als je iets moet proberen uit te beelden dat je niet kent, dan maak je gebruik van dingen die je wel kent. Dat is ook zo in het dagelijkse leven. Enkele generaties geleden hadden mensen hier te lande vrijwel nooit een olifant gezien. In de lagere school werd de olifant beschreven als iets als een koe, maar groter en met twee staarten. Wat hadden die leraars anders moeten zeggen? Waar hadden ze andere beelden of andere woorden moeten halen?

Als je daar begint over na te denken: alle nieuwe kennis wordt eerst uitgedrukt in termen van oude kennis. Een olifant begint als koe, het Heilig Land lijkt eerst op de streek rond Damme. En dan wordt het interessant: hoe gaat dat afgooien van de oude gewaden precies in zijn werk? Wanneer worden woorden, beelden, inhouden, inzichten helemaal nieuw, wanneer laten ze het handje van hun voorgangers los en beginnen ze op eigen beentjes rond te stappen? Gek, dat een mens dat eigenlijk niet weet.

Het prentje: Rogier van der Weyden (1399-1464), Sint-Lucas tekent Onze Lieve Vrouw, 1435-36.

Killerkoeien

Between 2003 and 2008, 108 people died from cattle-induced injuries across the United States, according to the Centers for Disease Control and Prevention. That's 27 times the whopping four people killed in shark attacks in the United States during the same time period, according to the International Shark Attack File. Nearly all those cow-related fatalities were caused by blunt force trauma to the head or chest; a third of the victims were working in enclosed spaces with cattle. 

(Bron: Popular Mechanics)

Het prentje: vier keer gevaarlijker dan de haai, het koebeest. En het meest verontrustende is: je ziet het er niet aan. Dat heb je natuurlijk met echte killers.

Aan de hand

Spreekwoorden en zegswijzen vertonen wel eens de neiging genoeg te hebben van een bestaan louter in de overdrachtelijke betekenis. Dan durven ze plots heel erg letterlijk te worden. Zo zie je hierboven een artistieke weergave van die keer toen de anders zo onschuldige uitdrukking iets aan de hand hebben het nodig vond een achteloze gebruiker ervan duidelijk te maken dat je best zorgvuldig omspringt met beeldspraak.

Spreekwoorden en zegswijzen: altijd goed nadenken voor je ze gebruikt.

Het prentje: via samuelsdesign.

Kosmologisch

Stephen Hawking (A Brief History of Time, 1988) gebruikt de volgende anekdote om het kosmologisch probleem van de eindeloze regressie te illustreren:

A well-known scientist (some say it was Bertrand Russell) once gave a public lecture on astronomy. He described how the earth orbits around the sun and how the sun, in turn, orbits around the center of a vast collection of stars called our galaxy. At the end of the lecture, a little old lady at the back of the room got up and said: "What you have told us is rubbish. The world is really a flat plate supported on the back of a giant tortoise." The scientist gave a superior smile before replying, "What is the tortoise standing on?" "You're very clever, young man, very clever," said the old lady. "But it's turtles all the way down!"

Dat is ongetwijfeld goed gevonden, maar de waarheid is anders. Het heelal, zoals wij dat kennen, is niet meer dan een stofdeeltje op de vleugel van een vlinder. En die rust op enkele theekopjes die op hun beurt op een theepot rusten, die op zijn beurt op een papegaai rust die op een boomtak zit. En hoe dat verder gaat? Ja zeg, we kunnen ook niet alles weten.

Het prentje: Kevin Sloan, The Burden of Formality, 2012.

In mijn hoofd

"Bent u ooit in Italië naar de opera geweest? Bij de toneelwisselingen heerst er in die grote theaters een onplezierige en vrij langdurige wanorde. Alle decorstukken staan door elkaar, men ziet aan alle kanten een hinderlijk heen-en-weergeschuif, men denkt dat alles om zal vallen. Maar langzamerhand komt het allemaal voor elkaar, er ontbreekt niets aan en men is buitengewoon verbaasd dat er op dit langdurige kabaal een verrukkelijk schouwspel volgt. Een dergelijk proces voltrekt zich zo ongeveer in mijn hoofd als ik wil schrijven."

Jean-Jacques Rousseau, Bekentenissen. Vertaling Leo Van Maris, Amsterdam, Polak & Van Gennep, 2008.

Kip Curry

Sybren Schets (5) uit Meeuwen-Gruitrode en zijn beste vriend Kip Curry (prentje) -sterke naam overigens voor een hoen, Sybren- hebben het wel gehad met het voortdurend gebruik van het voorvoegsel top- in de journalistiek. Als men in de krant, op radio of TV zelf niet echt lijkt te weten waarom men het ook weer over een bepaalde auteur, kok, atleet, model of serie heeft, dan wordt daar gemakshalve top- voor geplaatst. Alsof top- meteen verklaart waarom er zo nodig aandacht aan de desbetreffende auteur, kok, atleet, model of serie moet worden besteed. Ofwel, stellen Sybren en Kip Curry, legt men ook daadwerkelijk uit op basis van welke criteria auteur, kok, atleet, model of serie de aanduiding top- hebben verdiend, ofwel laat men dat werkelijk nietszeggende top- achterwege.

Ja, Sybren is geen zacht eitje. Kip Curry was dat evenmin.

Ondieren

"Deze kwaadaardige ondieren kennen slechts één gevoel, of eerder hartstocht: ze zwerven altijd als paar rond en kunnen niet leven zonder hun wederhelft. Daarom wordt de een ongelooflijk wraakzuchtig als de ander wordt gedood: hij achtervolgt de moordenaar, ontdekt één mens in een menigte, al is die nog zo groot, valt aan, overwint alle hindernissen, legt grote afstanden af en wordt alleen op afstand gehouden door rivieren of door razendsnel te vluchten."

Plinius de Oudere, Over de slangen, Natuurlijke historie. Geciteerd in Fik Meijer, De hond van Odysseus. Het dier in de oudheid, Amsterdam, Polak & Van Gennep, 2009.

Iets anders

Zo'n smartphone zal ongetwijfeld hier en daar ook wel een voordeel hebben, maar laten we eerlijk zijn: een vaste telefoon dat is toch nog, eh, iets anders.

Stellige Meningen

"Het kwam zelden voor dat hij over zijn werk sprak, maar nog zeldzamer waren de keren dat hij een oordeel uitsprak over mensen en menselijke instellingen. Hij stond wantrouwig tegenover alle stellige meningen en gevestigde begrippen, want die waren, dat wist hij uit ervaring, veel te ongenuanceerd om te kloppen met de werkelijkheid, die altijd vloeiend is."

Georges Simenon, Maigret en de luie inbreker, 1962.

Het prentje: Jean Gabin als Maigret. Gabin vertolkte drie keer Maigret (Maigret Tend un Piège, 1958, Maigret et l'Affaire Saint Fiacre, 1959, en Maigret Voit Rouge, 1963) en speelde daarnaast ook in zeven andere Simenon-verfilmingen.

Arctische Oceaan

De wereldgeschiedenis had er toch wel behoorlijk anders uit kunnen zien na 4 april 1880. "Ik ben vandaag drie keer in de Arctische Oceaan gevallen, maar gelukkig was er altijd iemand in de buurt om mij eruit te halen", schreef die dag Arthur Conan Doyle in zijn dagboek. De twintigjarige student medicijnen liep een jaar mee als scheepsdokter op de walvisjager Hope en noteerde elke avond trouw zijn wedervaren. Dat rijk geïllustreerde dagboek (prentje) wordt nu voor het eerst en als facsimile uitgebracht (The Guardian, 6.08.2012). Toch weer een fijn vooruitzicht!

Overal geweest

Eentje om de wereldreizigers onder onze lezers jaloers te maken. Johnny Cash (prentje) is namelijk overal geweest (muziekje).  Wie kan bijvoorbeeld zeggen dat hij Louisville, Nashville, Knoxville, Ombabika, Schefferville, Jacksonville, Waterville, Costa Rica, Pittsfield, Springfield, Bakersfield, Shreveport, Hackensack, Cadillac, Fond du Lac, Davenport, Idaho, Jellico,  Argentina, Diamantina, Pasadena en Catalina heeft bezocht?

Johnny wel. Johnny is overal geweest. Overal.

Fijne sporten

Het probleem met de Olympische Spelen is dat er zoveel fijne sporten zijn die over hoofd worden gezien. Deze bijvoorbeeld: met speelkaarten naar groenten gooien met de bedoeling die groenten te snijden. Inderdaad: met speelkaarten naar groenten gooien met de bedoeling die groenten te snijden. Meer? Filmpje. Topsport!

Het prentje: Juan Sánchez Cotán (1560-1627), Stilleven met kweepeer, kool, meloen en komkommer, 1600.

Echte mannen

Wat je vegetariërs moet nageven: je ziet ze nooit zelfgenoegzaam poseren met een vers gevangen seitanlapje of met een net aan de haak geslagen groentenburger. Echte mannen spelen niet met hun eten.

Het prentje: Ernest Hemingway beeldt hier de titel uit van één van zijn boeken. Zouden meer schrijvers moeten doen.

Groot in Engeland

Het fijne aan Snakes & Ladders is dat tegen de tijd dat je iedereen hebt uitgelegd wat de regels zijn, de zon weer schijnt en je terug buiten kunt gaan spelen. Niet toevallig vooral groot in Engeland dit spel.

Het prentje: Charles Mahoney, Still Life with Snakes and Ladders Board, 1920-40.

Vijf augustus

“We should all start to live before we get too old. Fear is stupid. So are regrets.”

Norma Jean Mortenson, aka. Marilyn Monroe, 1 juni 1926 - 5 augustus 1962

Naturalist

"In the eighteenth century the first impulse of many naturalist on seeing a rare bird was to shoot it."

Keith Thomas, Man and the Natural World. Changing attitudes in England, 1500-1800, Penguin, Harmondsworth, 1983.

Fietsrugby

De Spelen zijn halfweg en het wil voorlopig niet echt lukken met de nationale medailleoogst. Helemaal abnormaal is dat niet. Medailles zijn een kwestie van economie: van arbeid en kapitaal om precies te zijn. Landen halen veel medailles, ofwel omdat een specifieke sportdiscipline er bijzonder druk beoefend wordt en de kans dus groot is dat er minstens wel een paar bijzondere talenten komen bovendrijven - de factor arbeid, dus. Ofwel omdat ze welvarend zijn en veel middelen weten te mobiliseren om de desbetreffende sportdiscipline te ondersteunen - de factor kapitaal.

Vertaald naar onze nationale context geeft dat: ofwel sturen we alle jongens en meisjes de richting uit van één en dezelfde sportdiscipline. Heel België turnend of hockeyend of hinkstapspringend. Ofwel investeren we massaal veel in een discipline waar materiaal, infrastructuur en logistiek doorslaggevend zijn: zeilen, zwemmen of paardrijden bijvoorbeeld. Maar onze nationale context kennend wordt dat niets: we zijn -gelukkig maar- een volk van plantrekkers en individualisten. Iedereen dezelfde discipline of alle middelen ten behoeve van één sport: dat wordt nooit wat.

Een alternatief: zelf een discipline uitvinden en vervolgens geweldig veel mensen en middelen inzetten in het lobbyen om die discipline de Olympische status te bezorgen. Dat lijkt dan weer wel binnen ons bereik te liggen: vriendjespolitiek en handjeklap, daarin hebben we enige ervaring. Een suggestie voor zo'n nieuwe discipline? Fietsrugby (zie prentje). Dat belooft een mooie kijksport te worden -daar zijn de internationale sportbobo's gevoelig voor- en bovendien hebben we daarin, op basis van onze rijke cyclocross-traditie, meteen een voorsprong op de concurrentie. Laat ze komen de medailles!

In de bibliotheek

Wat mensen die nooit in de bibliotheek komen niet weten: dit (prentje) overkomt ons boekenlezers dus de hele tijd. Boeken lezen is a dirty job, maar iemand moet het doen.

Generositeit

To act generously is to awaken a certain kind of freedom: freedom from the stranglehold of self-concern, and, consequently, freedom to choose a level of responsibility beyond the minimal charge most of us have for ourselves. To give unselfishly is at least momentarily to be free of ourselves, free of greed and attachments, resentments and hatreds, habitual and isolating acts of self-protection. This experience is exhilarating because it entails an expansion out beyond the compulsive anxieties of self-protection. In this sense, the practice of generosity is the practice of freedom, and it carries with it all the joy and pleasure that are associated with liberation. Indeed, there may be no greater sense of fulfillment in life than the simultaneous feelings of human interconnection and pure freedom that arise from an authentic act of selfless generosity.

Dale S. Wright, The Bodhisattva's Gift, Tricycle, Winter 2011.